1-amaliy mashg’ulot mavzu: kompozitsion keramika materiallarni asosiy tarkibiy qismlari va ularning ahamyatini o’rganish

3-jadval

Qumning yirikligi bo‘yicha klassifikatsiyasi

Qum guruxlari	№0,63elakdagi qoldiqlar %	Yiriklik moduli Mk.
Yirik	50 - 75	3,5 -2,5
O‘rtacha	35 - 50	2,5 -2
Mayda	20 - 35	2 – 1,5

Qum uchun standart elaklar yig‘masidagi dumaloq teshiklarning diametri 10,5 va 2,5 mm xamda kvadrat yacheykalilarda 0,16 (0,14); 0,315; 0,63 va 1,256 mm larni (GOST 6613) tashkil etadi. Qum tarkibidagi 10 mm dan yirik zarrachalar mavjud bo‘lsa, ularni ishlatishga ruxsat etilmaydi, o‘lchami 5-10 mm bo‘lsa massa bo‘yicha 5% dan ortmasligi kerak.

Aralashmalar tayyorlashda uchun ko‘proq shakli dumaloq ko‘rinishga yaqin bo‘lgan, yuzasi dag‘al bo‘lgan qumlar yaroqli xisoblanadi. Donalarining o‘lchamiga ko‘ra esa aralashmada yirik, o‘rta va mayda fraksiyali bo‘lishi tavsiya etiladi. SHartli ravishda qumlarning yirikligi GOST 8735 bo‘yicha yiriklik moduli formulasi orqali aniqlanadi. Bunda to‘ldiruvchilarning standart elaklar yig‘masidan o‘tkazilgandagi qoldiqlari nisbati bilan topiladi:

Bu erda A_2,5 ; A_1,25 va boshqalar – 2,5 mm va № 1,25 raqamli elaklardagi qoldiqlar.

Qumning donadorlik tarkibi grafigini chizish uchun to‘la qoldiqlar chegarasi elaklar raqami bo‘yicha aniqlanadi, elaklari:

№ 0,14 = 35 – 100%

№ 0,315= 70 – 90%

№ 0,63 = 35 – 70%

№ 1,25 = 15 – 45%

№ 2,5 = 10 – 20%

№ 5 = 0 %.

Modul kattaligiga elakning Yuqori qismidagi fraksiyalar katta ta’sir ko‘rsatadi (yirikroq teshikli elaklarda). Qum qanchalik yirik bo‘lsa yiriklik moduli xam Yuqori bo‘ladi. Nazariy jixatdan yiriklik moduli 0 (agar xamma zarrachalar 0,16 mm kam bo‘lsa) dan 5 (agar xamma zarrachalar 2,5 mm dan katta bo‘lsa) gacha qabul qilingan. Qurilish ishlariga mo‘ljallangan qumlar GOST 8736 bo‘yicha yiriklik moduli kattaligi bo‘yicha aniqlanadi. Qumlarning yirikligi bo‘yicha xarakteristikasi 5-jadvalda keltiriladi.