1-amaliy mashg’ulot. Tibbiyotda qo‘llanadigan sensor vositalarning majmuasi bilan tanishish Eshitish sezgilari va eshitish sezuvchanligi

Eshitish sezuvchanligining eshitish stimuli parametrlariga bog'liqligi
Ma'lumki, Veber-Fechner qonuniga ko'ra, psixofizikaning asosiy qonuni, hislar intensivligining qo'zg'atuvchining kuchiga bog'liqligi quyidagicha tavsiflanadi.
formula: S = k lg I + c,
bu yerda S - sezish intensivligi, I - qo'zg'atuvchining kuchi, k va c - doimiy.
Ammo shuni ta'kidlash kerakki, bu qonun faqat qo'zg'atuvchining o'rtacha qiymatlari mintaqasida kuzatiladi (V.I. Lupandin, 1989), past va yuqori qiymatlar mintaqasida esa funktsiya chiziqli emas, balki Yarim logarifmik koordinatalarda S shaklidagi shakl. Natijada, so'nggi o'n yilliklar psixofizikasida Stivens qonuni ko'proq mashhur bo'lib, u hissiyot kuchi va qo'zg'atuvchining intensivligi o'rtasidagi kuch-qonun munosabatlarini o'rnatadi va eng oddiy shaklda quyidagi shakldagi tenglama bilan ifodalanishi mumkin:
R = k x Sⁿ,
Bu yerda R - sezish kuchi, S - qo'zg'atuvchining intensivligi, k - koeffitsient, n - ko'rsatkich.
Shuni tan olish kerakki, qo'zg'atuvchining kuchi va paydo bo'ladigan sezgilar o'rtasidagi haqiqiy munosabatlarning qaysi tavsifi eng adekvat ekanligi haqidagi savol hali oxirigacha hal qilinmagan. Ba'zi mualliflar logarifmik va ko'rsatkichli funktsiyalarni ko'proq universal psixofizik qonunning alohida holatlari deb hisoblashadi va uni tavsiflash uchun turli matematik ifodalarni taklif qilishadi (Yu.M.Zabrodin, A.N.Lebedev, 1977, I.A.Rybin, 1982, V.I.Lupandin, 1989). Xususan, chastota differensial sezgirligini o'rganish shuni ko'rsatdiki, chegaralar chastota ortishi bilan monoton ravishda ortadi, lekin 200 dan 400 Gts gacha bo'lgan chastotalarda og'ishlar mavjud (ular ko'paymaydi yoki hatto bir oz pasaymaydi) va 800 atrofida chastota zonasidagi egri chiziqlardagi cho'qqilar. Hz. Faqat 2000 Gts dan yuqori tovushlar uchun chegara chastotaga mutanosib ravishda oshadi.
Chastota-eshik chiziqlarini qurishda tovushlarning uzoq muddatli taqdimoti qo'llaniladi. Buning sababi shundaki, eshitish sezgilarining paydo bo'lishi uchun tovush ma'lum bir chegara muddatiga ega bo'lishi kerak. Eshitish analizatorining sezgirligining vaqt chegarasi, ya'ni. eshitish hissi paydo bo'lishi uchun zarur bo'lgan tovush stimulining davomiyligi doimiy qiymat emas. Ovozning intensivligi ham, chastotasi ham ortishi bilan u qisqaradi. Etarlicha yuqori intensivlikda (30 dB yoki undan ko'p) tovush tonalligini idrok etish uchun davomiylik chegarasi 60 ms dan (50 Gts tovush chastotasida) taxminan 15 ms (500 Gts) gacha kamayadi. 1000 Gts dan yuqori chastotalarda vaqt chegarasi amalda o'zgarmaydi va taxminan 10 ms ni tashkil qiladi.Ammo bir xil chastotadagi tovush intensivligi 10 dB ga tushganda, vaqt chegarasi 50 ms gacha ko'tariladi. Davomiyligi 200-300 ms bo'lgan chegara intensivligidagi tovushlar ta'sirida tovush davomiyligining o'n baravar o'zgarishi uning intensivligining taxminan 10 dB ga o'zgarishiga to'g'ri keladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, chegara intensivligi bo'lgan tovushning ta'sir qilish muddatini 200 dan 20 ms gacha qisqartirish, sezgirlikni yana chegaraga erishish uchun intensivlikni 10 dB ga oshirish kerak bo'lgan nuqtaga qisqartiradi. Aksincha, ohangning ta'sir qilish muddati 20 dan 200 ms gacha oshganida, chegara intensivligi 10 dB ga kamayadi. 200-300 ms dan ortiq ta'sir qilish muddati inson tomonidan cheksiz uzoq deb qabul qilinadi, ya'ni. 200-300 ms dan ortiq tovush davomiyligining oshishi eshitish sezgirligi chegarasini o'zgartirmaydi. Ushbu hodisa vaqtinchalik integratsiya fenomeni sifatida tanilgan. Bu eshitish analizatorining energiya detektori sifatida ishlashini ko'rsatadi.
Bir soniya yoki undan ko'proq davom etadigan o'rta yoki yuqori intensivlikdagi (130 dB gacha) tovush ta'sirida eshitish chegaralarining oshishi kuzatiladi, bu eshitish moslashuvi deb ataladi. Eshitish sezuvchanligi chegarasining siljishi tovush signalining charchatuvchi ta'siri natijasida korti organining soch hujayralarining o'zgarishi bilan bog'liq. Ovozning haddan tashqari va (yoki) uzoq vaqt ta'sir qilish patologik jarayonni yoki soch hujayralari va tegishli tuzilmalarni yo'q qilishni aks ettiruvchi eshitish sezgirligining doimiy o'zgarishiga olib keladi. Amaliy nuqtai nazardan, ma'lum bir charchoq qo'zg'atuvchisi tomonidan qo'zg'atilgan vaqtinchalik eshitish chegarasi doimiy chegara siljishiga (jarohatlanish xavfi) shaxsning zaifligini bashorat qilish uchun ishlatilishi mumkin. Biroq, bu yondashuv munozaralardan xoli emas. Eshitish chegarasidagi siljishning kattaligi nafaqat intensivlikning oshishi, balki signal chastotasining oshishi bilan ham ortadi. Biroq, barcha holatlarda, polning o'sish tezligi tovushning ta'sir qilish vaqtiga mutanosibdir. Shu bilan birga, intervalgacha tovushlarga ta'sir qilganda, pol o'zgarishi bir xil umumiy ta'sir qilish vaqtiga ega bo'lgan doimiylardan kamroq bo'ladi (SL. Gelfand, 1984).
Charchagan tovush tugagandan so'ng eshitish sezgirligini normalizatsiya qilish, dastlabki ikki daqiqadan so'ng vaqt chegarasining siljishi tovushdan keyin o'tgan vaqt logarifmiga mutanosib ravishda kamayishni boshlashi bilan tavsiflanadi.