1-amaliy mashg‘ulot

1-amaliy mashg‘ulot

Talabalar jahon adabiyoti – insoniyat madaniyatining mushtarak bir bo‘lagi ekanligi, shumer adabiyoti, qadimgi Sharq adabiyoti, „Ramayana“ va „Maxobxorata“ dostonlari tahlili bo'yicha fikr-mulohazalarini, xulosalarini yozib modulga joylaydilar

1.1. Nazariy ma'lumotlar. Jahon adabiyoti – insoniyat madaniyatining mushtarak bir bo‘lagi. Shumer adabitoti

Аdabiyotning paydo bo‘lishi. Yozuv – Qadimgi Sharq sivilizatsiyasining belgilaridan biri sifatida. Mifologik tafakkur. Shumer va Vavilon adabiyoti. Gilgamish haqida rivoyat.

1. Jahon adabiyoti – insoniyat madaniyatining mushtarak bir bo‘lagi. Jahon adabiyotining obyekti va predmeti.

Adabiyotning paydo bo‘lishini insoniyatning paydo bo‘lishi bilan bog‘lashadi. Adabiyot insonning ijtimoiy va ma’naviy ehtiyoji mahsulidir. Eng qadimgi davrlardan to bugungacha insoniyat badiiyat namunalari ila hayotni muqoyasa qilib kelgan. Dunyo xalqlarining o‘ziga xos sajiyasi (xarakteri) aynan adabiyotda bo‘y ko‘rsatadi.

„Jahon adabiyoti“ fanida antik jamiyat va uning insoniyat tarixida tutgan o‘rni haqida ma’lumot beriladi. Yunon adabiyoti, uning mifologik asosi, qahramonlik eposi, yunon tragediyasi va komediyasi haqida tushuncha beriladi. Rim, Provans adabiyoti va uning ritsar lirikasining rivojidagi o‘rni tushuntiriladi.

O‘rta asrlar shahar adabiyoti, klassitsizm, sentimentalizm – XV-XVII asrlardagi asosiy adabiy yo‘nalishlar ekani, ma’rifatparvarlik adabiyotining o‘ziga xos xususiyatlari, romantizm – XVIII asr oxiri va XIX asr boshlaridagi adabiy oqim ekani haqida ma’lumot beriladi. Jumladan, janrlar rivoji, G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida realizm oqimining paydo bo‘lishi va taraqqiy etishi, shu asr yozuvchilarining ijodi bo‘yicha tushunchalar taqdim etiladi. XIX asr oxiri XX asr boshlaridagi jahon adabiyotining o‘ziga xos xususiyatlari, adabiy yo‘nalishlarning turli-tumanligi: naturalizm, impressionizm, simvolizm, modernizm, postmodеrnizm va boshqa yo‘nalish hamda oqimlar yuzasidan tasavvur uyg‘otiladi. Talabalar jahon adabiyotdagi so‘nggi yangiliklarni aks ettiruvchi O‘zbekiston Respublikasi matbuoti – „Jahon adabiyoti“ jurnali bilan tanishtiriladi.

4. Аdabiyotning paydo bo‘lishi. Shumer va Vavilon adabiyoti. Gilgamish haqida rivoyat.

Yaqin yillargacha bashariyatning madaniyat o‘chog‘i G‘arb, qadim Yunoniston, qadim Rim deb kelindi, shunday bilindi, shunday talqin etildi. Ming yillar mobaynida shu qarashga suyanilib, madaniy, ma’naviy, ilmiy ishlar yurgizildi. Ijtimoiy fanlar bo‘yicha tadqiqotlarning „bismillosi“ shu bo‘ldi. Chunki, chindan ham, ilm yetib borgan joy Yunonistondan narida emasdi. Bir necha o‘n yillardan beri esa bashariyat bu qarashga tahrir kiritadigan olamshumul ahamiyatga molik topilmalar bilan birin-sirin yuzlasha boshladi. U ham bo‘lsa, Shumerlar dunyosi, Shumerlar madaniyati edi. Shumerlar madaniyatidan so‘z ochguvchi mixxatlar bashar ahlining madaniyat beshigi Yunoniston emas, balki Shumerlar ekanini isbot qildi.

Sharq adabiyoti: hindiхitоy хalqlari adabiyoti, yapоn adabiyoti, avstraliya, zеllandiya va оkеaniya хalqlari adabiyoti, O‘rta Оsiyo va Qоzоg‘istоn хalqlari adabiyoti, kavkaz хalqlari adabiyoti.
Tahrirlash
„Ramayana“ — sanskrit tilidagi qadimgi hind eposi. Muallifi Valmiki deb taxmin qilinadi. Miloddan avvalgi 4-asrda Sharqiy Hindistonda yaratilgan, xalq ogʻzaki ijodida toʻldirilgan va qisman oʻzgarib, milodning 2-asriga kelib toʻliq shakllangan. Dostonda Quyosh sulolasiga mansub afsonaviy shoh Ramaning qahramonliklari, uning zulm va adolatsizlikka qarshi kurashi bayon etiladi. Odamxoʻr dev (rakshas)lar podshosi Raavan tomonidan Ramaning rafiqasi Sitaning oʻgʻirlab ketilishi va Sitani qutqarish uchun Ramaning Raavan bilan janglari „Ramayana“ning markaziy voqeasini tashkil etadi. Oʻrta asrlarda „Ramayana“ vishnuizmning muqaddas kitoblaridan biri boʻlgan. „Ramayana“ 7 kitobdan iborat, 1–7-kitoblari til va mazmun jihatdan boshqalaridan farq qiladi hamda bu fakt asarga keyinchalik qoʻshimchalar qilinganini tasdiqlaydi. „Ramayana“ Hindistonda „Mahabharata“ dan keyin turadigan mashhur asar. Uning syujetlari mumtoz hind adabiyotida qoʻllangan. 14–17–asrlarda qator yangi xind, dravid tillariga tarjima qilingan. „Ramayana“ning turli variantlari Tibet, Xitoy, ayniqsa, Janubi Sharqiy Osiyo mamlakatlarida asrlar davomida tasviriy sanʼat hamda xalq teatrlari uchun sevimli syujet manbai boʻlib xizmat qilgan. Dostonni Muhammad Ali Ahmedov oʻzbek tiliga tarjima qilgan. Shuningdek, „Ramayana“ asosida hind kinoustalari yaratgan videofilm oʻzbek tiliga tarjima qilingan.
Mahabharata - qadimgi Sanskrit epik she'ridir , u Kurus shohligini hikoya qiladi. XIIII-XIV asrlarda Hindiston yarim orolining Kuru va Panchala qabilalari o'rtasida sodir bo'lgan haqiqiy urushga asoslangan. Bu Hinduizmning tug'ilish tarixi va ishonchli kishilar uchun axloqiy kodeks sifatida qaraladi.

Tarix va tarix

Bharata sulolasining buyuk eposi sifatida mashhur bo'lgan Mahabharata 10000 dan ortiq oyatdan iborat ikkita kitobga bo'lingan bo'lib, har biri ikkitadan ortiq so'zni yoki 1,8 mln.

"G'arbiy epik she'rlar" ning eng mashhurlaridan biri bo'lgan " Illiad " ekan, taxminan 10 marta.

Hindistonlik muqaddas Vyasa, odatda, Mahabharatani tuzish uchun birinchi bo'lib mualliflik qilgan, ammo butun matni miloddan avvalgi 8-dan 9-asrlargacha yig'ilgan bo'lsa-da, eng qadimgi qismlari milodning 400 yiligacha bo'lgan. Vyasa o'zini Mahabharata-da bir necha marta uchratadi.

Mahabharata tavsifi

Mahabharata 18 parvasa yoki kitobga bo'lingan. Asosiy hikoya o'lgan shoh Pandu (Pandavas) ning besh o'g'lidan va shimoliy-markaziy Ganga daryosida Bharata qirolligining egalik qilish uchun urushda bir-biriga qarshi bo'lgan qar ko'rgan King Dritarashtra (Kauravas) Hindiston. Epikdagi asosiy raqam Krishna xudoidir .

Krishna Pandu va Dirkarashtra bilan bog'liq bo'lsa-da, u ikki qabilaning o'rtasida urush sodir bo'lishini xohlaydi va Panduning o'g'illarini bu maqsadga erishish uchun insoniy vosita deb hisoblaydi.

Ikkala klanning etakchilari zar o'yinlari bilan shug'ullanishadi, lekin o'yin Dhritarashtras foydasiga qurollangan va Pandu klani yo'qolib, 13 yil quvg'inda o'tkazishga rozi bo'lgan.

Ko'chib tugashi va Pandu klani qaytishi bilan raqobatchilarning kuchlarini bo'lishishni istamaganlarini ko'radi. Natijada, urush boshlanadi.

Ko'p yillar davomida turli zo'ravonliklarni sodir etgan ko'plab zo'ravon to'qnashuvlardan so'ng ko'plab klan oqsoqollar o'ldirilgach, Pandavas nihoyat g'oliblarni paydo qildi.

Urushdan keyingi yillarda Pandavos o'rmonni tortib olishda astsizm hayotini yashaydi. Krishna mast-mushchalovada o'ldiriladi va ruhi oliy Vishnuga qaytadi. Bu haqda bilib olganlarida, Pandavaslar bu dunyoni tark etishlari kerak, deb hisoblashadi. Ular shimolga, osmonga qarab yurishganda, ikkala urug'ning o'liklari ham birgalikda yashaydigan buyuk sayohatga kirishadilar.

Ko'plab subplotlar epik matni bo'ylab taralib, o'zlarining kun tartibini izlayotgan ko'p sonli harflardan so'ng, axloqiy muammolar bilan kurashib, bir-biriga zid keladilar.