1-amaliy mashg’ulot zararli moddalarning atmosferaga tarqalishi va ruxsat etilgan tashlama me'yorlarini hisoblash

1-AMALIY MASHG’ULOT
ZARARLI MODDALARNING ATMOSFERAGA TARQALIShI VA RUXSAT ETILGAN TASHLAMA ME'YORLARINI HISObLASH
Sanoat korxonalaridan tashlanayotgan zaharli moddalarning yer yuzasi sathidagi zaharlilik darajasi, ularning hisoblab topilgan maksimal qiymati , mg/m³ bilan aniqlanadi.
ning qiymati har bir modda uchun chegaraviy mumkin bo‘lgan (ChMM) miqdoridan oshmasligi kerak.
Atmosferada bir vaqtda birgalikda ta’sir ko‘rsatuvchi bir nechta zaharli moddalar bor bo‘lsa, ularni o‘lchovsiz konsentratsiyalarining yig‘indisi 1 dan oshmasligi kerak va quyidagi shart bajarilishi kerak:
≤1
bunda S₁, S₂,...S_n - hududning bir nuqtasidagi atmosfera havosiga tushayotgan zaharli moddalarning konsentratsiyasi, mg/m³;
ChMM₁, ChMM₂ ChMM_n - zaharli moddalarning tegishli mumkin bo‘lgan chegaraviy miqdori.
ning qiymati – yakka, og‘zi dumaloq manbadan issiq holatda tashlanyotgan gaz-havo aralashmalari uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:
(1)
sovuq aralashma uchun quyidagi formula orqali aniqlanadi:
(2)
bunda A – atmosferaning temperatura stratifikatsiyasiga bog‘liq bo‘lgan va ifloslantiruvchi moddalarning vertikal va gorizontal yo‘nalishida tarqalish sharoitlarini hisobga oluvchi koeffitsient. O‘rta Osiyoning subtropik zonasi uchun – 240, qolgan rayonlari va Qozog‘iston uchun – 200;
M – ifloslantiruvchi moddaning miqdori, g/s;
F - zaharli moddalarning atmosfera havosida cho‘kish tezligini hisobga oluvchi koeffitsient. Gazsimon moddalar uchun F=1; changlar uchun F=2-3;
m va n – gaz-havo aralashmasini manbaning og‘zidan chiqish sharoitlarini hisobga oluvchi o‘lchovsiz koeffitsientlar.
m koeffitsienti quyidagi formula orqali aniqlanadi:
(3)
f parametri quyidagi formula orqali topiladi:
(4)
f≥100 bo‘lganda, chiqindilar sovuq, f≤100 bo‘lganda esa issiq hisoblanadi;
bunda D –chiqindilar manbasining diametri, m.;
W – gaz-havo aralashmasining manbadan chiqish o‘rtacha tezligi, m/s.;
N – manbaning yer sathidan balandligi, m.;
- gaz-havo aralashmasi temperaturasi; T_g bilan atrof muhit-dagi havo temperaturasi T_x farqi;
V₁ – gaz-havo aralashmasining hajmi, m³/s; quyidagi formula bo‘yicha topiladi:
(5)
n koeffitsient V parametrga bog‘liq bo‘lib, quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
bo‘lganda n=3
bo‘lganda, n=3- (6)
bo‘lganda n=1
issiq chiqindilar uchun quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
(7)
sovuq chiqindilar uchun:
(8)
N ta manbalar uchun S_m quyidagicha hisoblanadi:
issiq chiqindilar uchun:
(9)
sovuq chiqindilar uchun:
(10)
M – barcha manbadan atmosferaga kelib tushayotgan gaz-chang aralashmasining umumiy hajmi, m³/s., quyidagicha topiladi:
(11)
Yakka manbadan tashlanayotgan zaharli moddaning miqdorini ChMMdan oshib ketmasligini ta’minlaydigan chegaraviy mumkin bo‘lgan chiqindilar miqdori quyidagi formuladan aniqlanadi:
issiq chiqindilar uchun:
(12)
sovuq chiqindilar uchun:
(13)
S_f - zaharli moddaning fonli miqdori, mg/m³.
sovuq holatdagi chiqindilar uchun:
(14)
issiq holatdagi chiqindilar uchun:
(15)