1-Amaliy. Standart, ularning turlari, ishlab chiqarish tartiblari, tasdiqlanishi, standartlarni ro’yxatdan o’tkazish tartibi. O`zbekiston Respublikasining «Standartlashtirish»

1.2. Standartlashtirish asosiy tamoyil va talablari.

Standartlashtirishning asosiy prinsplari quyidagilardan iborat.
1. Bir-birini o`rnini bosish bo`yicha barcha sanoat mahsulotlariga taalluqli umumiy me`yorlar.
2. Bir xil guruh mahsulot yoki muayyan mahsulotga taaluqli bir-birini o`rnini bosish bo`yicha me`yorlar.
Umumiy normalarga quyidagilar talablar kiradi va ular quyidagilarni o`rnatadi: tartiblashtirilgan va normal chiziqli (lineynix) qatorlar, qo`yim va qo`nim, konsruktiv elementlar va parametrlar, bir-birining bog`lanish (rez`basi, qotirilishi, ulanishi) vosita va usullari.
Umumiy o`zaroalmashuvchanlik normalariga mahsulotning geometrik va funksional almashuvchanlik talablari kiradi (parametrik va tiplash qatorlari, birxillashtirish detallari, markalar va boshqalar).
O`zaroalmashuvchanlik talablari, funksional, geometrik, o`lchash, biologik, elektromagnit, elektrik, mustahkamlik, dasturiy, texnologik, metrologik, diagnostik, informasion, ergonomikani jabhalarini o`z ichiga oladi. Shu bilan birga ob`ektlarning atrof-muhitlari bilan o`zaro aloqa qilishni hisobga oladi.

• 
  Odam –– texnika;
  
• 
  Mahsulot –– tarkibiy qismlar;
  
• 
  Mahsulot –– material (xom-ashyo);
  
• 
  Texnika –– muhit;
  
• 
  Mahsulot –– upakovka, tara;
  
• 
  Texnika –– energiya va yoqilg`i moylash materiallari;
  
• 
  Hisoblash texnikasi –– dasturiy va tashkiliy ta`minlanish;
  
• 
  Mahsulot –– jarayonlar;
  
• 
  Mahsulot sifati va raqobatbardoshligini ta`minlash.
  

2000 yildan boshlab favqulotdagi vaziyatlar Vazirligida xavfsizlikni ta`minlash bo`yicha ko`riladigan choralarni standartlashga kirishdi.
Favqulotdagi vaziyatlar, ularning kelib chiqish sabablari bo`yicha tasniflashtirildi: tabiiy, texnogen, ekologik va bu vaziyatlarda jabrlangan odamlar soniga, material zararining kattaligi va mashtabiga qarab, mahalliy, lokal, respublika va chegaralararo.
Tabiiy favqulotdagi vaziyatlar, xavfli geologik, gidrologik, mereorologik, epidemiologik jarayonlarni ta`sir etish manbalari va faktorlarini aniqlanishi ko`rsatilgan.
O`lchash birligini ta`minlash.
Respublikada o`lchash birligini me`yoriy hujjatlar kompleksi bilan ta`minlanadi:
– standartlashtirishni ilmiy-metodik va texnik asoslarini ishlab chiqish vaasosiy rivojlanish yo`nalishini aniqlash va o`rnatish;
– mahsulotning asosiy ko`rsatkichlarini ishlab chiqish, qabul qilish va sinov usullarigaasosiy talablarni aniqlash va standartlashtirish;
– mahsulot va xizmatlarning sertifikatlash bo`yicha ishlarni tashkillashtirish vaasoslarni ishlab chiqish;
– yangi usul vaoliy aniqlik vositalarini yaratish va ularning mavjudligini takomillashtirish.
– standartlar va texnik shartlarni tatbiq etish va ulargaamal qilish, o`lchash texnikasining holati va uning qo`llanishi ustidan davlat tomonidan nazorat qilish bo`yicha qonuniy, huquqiy asoslarni ishlab chiqish;
– sanoat mahsulotini atestasiyasi bo`yicha ishlarni tashkillashtirish va koordinasiya qilish vaasoslarni ishlab chiqish;
Standartlashtirishning asosiy prinsplari quyidagilar:
– me`yoriy xujjatlarni ijtimoiy, iqtisodiy, texnikaviy zarurati va maqbulligini inobatgaolgan holda ularni ishlab chiqish maqsadga muofiqligi;
– ob`ektlarga quyiladiggan talablarni kelishib olish va me`yoriy xujjatlarni amalga joriy etish muddatlarini muvofiqlashtirish yo`li bilan metrologik ta`minlashni qo`shib hisoblab o`zarobog`langan ob`ektlarni standartlashtirishning kompleksligi;
– me`yoriy xujjatlarni fan va texnikani hozirgi zamon yutuqlariga, ilg`or tajribaga, qonun hujjatlariga muofiqligini ta`minlash;
– standartlashtirishning hamma bosqichlarida me`yoriy xujjatlarni o`zaro bog`liqligini va kelishilganligi, boshqarishning barcha pog`onalarida ularni o`xshash ob`ektlari uchun qaytadan ishlab chiqilmasligi;
– amaldagi me`yoriy xujjatlar, standartlashtirish bo`yicha dasturlar va ish rejalari to`g`risidagi axborotlarni oshkoraliligi;
– ko`pchilik dahldor tomonlarning kelishuviga erishish asosida me`yoriy xujjatlarni tasdiqlash;
– me`yoriy xujjatlarning sertifikatlashtirish maqsadlari uchun yaroqliligi;
– standartlashtirish sohasida zamonaviy axborot tizimlari va texnologiyalarni qo`llash va hakozo.