1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

1-Tema: Analitik ximiya páni hám oniń waziypasi. Kationlardiń analitik gruppalarǵa bóliniwi

Jobasi:

1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari.

2. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi.

3. Analitik ximiya pániniń rawajlaniw tariyxi.

4. Analitik ximiyada shaxsiy hám uliwma reaksiyalardiń qollaniliwi,

5. Analitik ximiyaniń usillari hám ionli teńlemeler.

6. Analitik reaksiyalardiń ótkeziw usillari, sezgirligi hám ózine tánligi

7. Kationlardiń birinshi analitik gruppasina uliwma xarakteristika.
Kirisiw. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya joqari maǵluwmatli qaniygelerdi tayyarlawda ahmiyetli orin tutadi, sonday aq, ol barliq ximiya pánlerin uyreniwde tayansh bolip xizmet etedi.

Keyingi jillarda analitik ximiya pániniń awil – xojaliǵindaǵi roli juda keńeyip barmaqta. Awil xojaliǵi ushin mineral tóginler, ósimliklerdi turli ziyankeslerden qorǵaw preparatlari (gerbetsid, pestitsid sol siyaqlilar) islep shiǵariwda, analitik ximiyaniń roli úlken.

Medisinada dari – darmanlar tayyarlaw hám analitik ximiya usillarinan paydalanip ótkeziledi. Analitik ximiya páni – zatlardiń sipat hám muǵdar quramin analiz etiwdiń teoriyaliq tiykarlari hám usillarin uyrenetuǵin pán. Analitik ximiya sipat hám muǵdar analizinen ibarat. Sipat analiziniń waziypasi qurami belgisiz zat yamasa aralaspaniń quramliq bólimlerin, yag`niy ol qanday element yamasa ionlardan quralǵanliǵin aniqlawdan ibarat. Muǵdar analiziniń waziypasi bolsa zattaǵi yamasa aralaspadaǵi bir yamasa bir neshe quramliq bólimler muǵdarin aniqlawdan ibarat.

Analizdi tuwri hám toliq alip bariw ushin analitik ximiya usillarin jaqsi biliw hám bеrilgen máseleni sheshiw ushin eń qolayli usildi tańlap aliw kеrek.

Har qanday analizdi jaqsi tеkseriw ushin obrazes aliw, oni analizge tayyarlaw, kerekli jaǵdaylarda tеkseriletuǵin zatti basqalarinan ajratiw, konsеntrlew amellerin qay dárejede jaqsi hám tuwri orinlaniwina baylanisli boladi. Analiz ushin obrazes aliw, zatlardi ajratiw, konsеntrlew, analizdi alip bariw ahmiyetli bolip qalmastan, ólshep, alinǵan natiyjelerdi tuwri bahalaw, olardi analiz islew juda kerek boladi. Soni umitpaw kеrek, analizdiń hár bir basqishi, hár bir ámeli aniq orinlaniwi kеrek. Aniq orinlanbaǵan jaǵdayda arzimaǵan ámel ulken qatelardi kеltirip shiǵaradi.

Sipat analizi ádette muǵdar analizinen aldin uyreniledi, sebebi tekserilip atirǵan zattiń aldinnan, belgili bolǵan bir quramliq bóliminiń prosent muǵdarin aniqlaw kerek bolǵanda hám, sipat quramin ózgerpey aniqlap bolmaydi. Soniń ushin zatlardi analiz qiliwǵa arnalǵan problemalardi ximiyaliq, fizikaliq hám fizik-ximiyaliq usillardi qollaw menen sheshiw mumkin.

Ximiyaliq usil menen jumis islengende aniqlaniwi kerek bolǵan element yamasa ion ózine tán qasiyetli bir birikpege aylantiriladi hám sol birikpe payda bolǵanliǵi tiykarinda juwmaq qilinadi. Analizdiń fizikaliq usillari zattiń ximiyaliq qurami menen oniń ayrim fizikaliq qásiyetleri ortasindaǵi baylanistan paydalaniwǵa tiykarlanǵan (spektral, lyuminescent, rengenostruktura hám t.b.).

Analizdiń fizik-ximiyaliq usillari zattiń ximiyaliq reaksiyalar prosessinde fizikaliq qásiyetleriniń ózgeriwin aniqlawǵa tiykarlanǵan. Bul ush analiz usillari arasina hámme waqit keskin chegara qoyip bolmaydi. Ayrim fizikaliq hám fizik-ximiyaliq analiz usillari instrumental analiz usillari dep ataladi. (spektral, elektroximiyaliq, xromatografik, ekstraksiya hám basqalar).

Analitik ximiya - hár turli zatlar hám olar aralaspasiniń sipat hám muǵdarliq quramin uyretiwshi pán. Bul pán sipat hám muǵdarliq analiz usillarina bólinedi. Sipat analizi - analiz islengen zat yamasa zatlar aralaspasi qanday ximiyaliq elementlerden (atomlar, ionlar yamasa ionlar gruppasinan) quralǵanliǵin aniqlaw usillarin uyretedi. Muǵdarliq analiz - aniqlanip atirǵan zatta ximiyaliq elementlerdiń qansha muǵdarda barliǵin aniqlaw usillarin uyretedi. Quramali zatlar, aldin, sipat analiz islenip, soń tekserilip atirǵan elementlerdiń massa prosentleri, yaǵniy muǵdarlari aniqlanadi. Analitik ximiyaniń usillari zatlardiń turli qásiyetlerine tiykarlanadi. Misali, zatlardiń shókpege tusiwi, reńi, gaz jaǵdayda boliwi siyaqli qásiyetlerge tiykarlanip analitik usillar jaratilǵan. Bul usillardi ush gruppaǵa ximiyaliq, fizikaliq hám fizik-ximiyaliq usillarǵa ajratiw mumkin. Ximiyaliq usillar ximiyaliq reaksiyalarǵa tiykarlanadi. Analiz prosessinde isletiletuǵin, reaksiyalar analitik reaksiyalar olardi juzege keltiriwshi zatlar bolsa, reagentler dep ataladi. Fizikaliq usillarda ximiyaliq reaksiyalardan paydalanilmaydi, tek ǵana zatlardiń fizikaliq qásiyetleri tekseriledi. Analizdiń fizik-ximiyaliq usillari ximiyaliq reaksiyalar waqtinda payda bolatuǵin fizikaliq ózgerislerdi tekseriwge tiykarlanǵan. Sebebi óz aldina aytiw kerek fizikaliq hám fizik-ximiyaliq usillar hár turli quramali duziliske iye bolǵan ásbaplardi qollawdi talap etedi. Sol sebepli ximiyaliq analiz metodlari qolayli hám olardiń awil xojaliǵinda qollaniliw tarawi hám keń.

Analitik ximiya – hár turli zatlar hám olar aralaspasiniń sipat hám muǵdarliq quramin uyreniw menen shuǵillanatuǵin pán.

Sipat analiziniń maqseti-qurami belgisiz aralaspasiniń quramli bólimlerin aniqlaw. Muǵdar analiziniń maqseti-aralaspadaǵi bir yamasa bir neshe quramli bólimler muǵdarin aniqlaw. Adette sipat analizi muǵdar analizinen aldin ótedi, sebebi muǵdar analiziniń metodlarin tańlaw usi obrazestiń quramin biliwge baylanisli boladi.

Analitik ximiya úlken teoriyaliq hám ameliy ahmiyetke iye. Ximiyaliq analiz kópǵana ilmiy izertlewlerde, medisinada hám biologiyada, gigenik ( suw, hawa, aziq – awqat ónimleriniń analizi) hám klinik tekseriw metodlarinda qollaniladi.

Ameliy analitik ximiya ayyemgi zamanlarda payda bolǵan hám metallurgiyaniń rawajlaniwina járdem qilǵan.

Analitik ximiya pán sipatinda XVII asrdiń ortalarinan rawajlana basladi. Bul panniń rawajlaniwina R.Boyulken úles qosqan.

Rossiyada analizdiń mikrokristalloskopik metodi XVIII asrde M.V.Lomonosov hám T.E.Lovistiń miynetleri judá úlken.

Muǵdar analizi XIX asrde rawajlana basladi. Bul tarawda úlken xizmetler I.Ya. Berseliyusqa hám Libixga tiyisli boladi. XIX asrdiń 20 jillarinda J.Gey-Lyussak muǵdar analiziniń kólem metodin kiritti. R.Bunzen hám G.Kirxgof XIX asrdiń ortalarinda spektral analizdi islep shiqti.

Ulli rus ximigi D.I.Mendeleevtiń geniyal jaratiliwi-elementlerdiń dawirlik sistemasiniń analitik ximiyaniń rawajlaniwina kórsetken tásiri judá úlken.