1. Analitik ximiya páni hám oniń metodlari. Analitik ximiya pániniń awil xojaliq pánleri menen baylanisliǵi

Fermentlerdiń tásir etiw mexanizmi

Tiri organizmlerde ótetuǵin ximiyaliq prosessler haqqindaǵi maǵluwmatlar juda aldinnan belgili bolsada, lekin olardi uyreniw tiykarinan 1835-jil shved ilimpazi Berselius «ximiyaliq katalizdiń uliwma qaǵiydalari» kitabin jazǵannan keyin baslandi. Berselius óziniń bul kitabinda kraxmaldiń katalitik gidrolizleniwinde noorganik katalizatorlarǵa (sulfat kislota) salistirǵanda fermentlerdiń (amilaza) tásiri juda kushli ekenligin kórsetedi.

Uliwma fermentlerdiń tásiriniń tiykarǵi waziypasi reaksiyaǵa kirisip atirǵan zatlardiń aktivligin asiriwdan ibarat. Belgili, energiya (deregi) zapasina iye bolǵan molekulalar bir-birlerine dus kelgen taǵdirde ǵana reaksiya baradi. Energiya zapasi jeterli bolmaǵan molekulalardiń dus keliwi reaksiyani keltirip shiǵarmaydi. Reaksiyaniń bariwi ushin reksiyaǵa kirisetuǵin molekulalar energiyasiniń zapasi qandayda bir belgili bir dárejeden artiǵiraq boliwi kerek. Jeterli energiya zapasina iye bolǵan molekulalar “aktiv molekulalar” dep ataladi. Soniń ushin ferment reaksiyaǵa kirisiwshi zatlar menen waqtinsha ximiyaliq baylanisip az aktivlik energiyani talap etetuǵin araliq aktiv birikpe payda etedi.

Ferment – substrat kompleksiniń payda boliwinda tek aminokislotalar molekulasindaǵi aktiv oraylar emes, balki eki komponent bólimi (kofermenttegi) molekulasindaǵi beloksiz gruppalar hám qatnasadi.

Termodinamika kóz qarasinan, basqa katalizatorlar siyaqli fermentler hám aktivleniw energiyasin kemeytiriw esabina ximiyaliq reaksiyalardi tezlestiredi.