1. Atom tuzilishi to’g’risida tarixiy ma‘lumotlar. Atom tuzilishining yadro nazariyasi

 
5. ATOMLAR ELEKTRON QOBIQLARINING TUZILISHI. 
Bosh kvant sonining n = 2 qiymatidan boshlab energetik qobiqlar (qavatlar) yadro 
bilan bog’lanish energiyasi jihatidan bir – biridan farq qiladigan qobiqchalarga 
(qavatchalarga) bo’linadi. Qobiqchalar soni bosh kvant sonining qiymatiga teng, 
lekin to’rttadan oshmaydi: 1 – qobiqda bitta qobiqcha, 2 – qobiqda – ikkita, 3 – 
pog’onada – uchta, 4 – pog’onada – to’rtta qobiqcha bo’ladi. Qobiqchalar o’z 
navbatida orbitallardan tarkib topadi. Qobiqchalarni lotin harflar bilan belgilash qabul 
qilingan: S – har qaysi energetik qobiqning yadroga eng yaqin birinchi qobiqchasi; u 
bitta s orbitaldan tarkib topgan; p – ikkinchi qobiqcha, uchta r – orbitaldan tarkib 
topgan; d – uchinchi qobiqcha, u beshta d – orbitaldan tarkib topgan; f – to’rtinchi
qobiqcha bo’lib, unda 7 ta f – orbital bo’ladi. Shunday qilib, n ning har qaysi 
qiymati uchun n
2
orbitallar bo’ladi (III.1 – jadval) 
Bosh kvant soni, orbitallarning turi va soni hamda qobiqcha va kobiqlardagi
elektronlarning maksimal soni. 
III. 1 – jadval 
Energetik
qobiq n 
Qobiq
-
chalar
soniga
teng. 
Orbital-
lar
Orbitallar soni 
Elektronlarning 
maksimal soni 
Qobiq
-chada
Qobiq- 
da n
2
ga 
teng. 
Qobiq-
chada
Qobiq-
da
K (n = 1) 
1 
1s 
1 
1 
2 
2 
L (n = 2) 
2 
2s 
2p 
1 
3 
4 
2 
6 
8 

---

M (n = 3) 
3 
3s 
3p 
3d 
1 
3 
5 
9 
2 
6 
10 
18 
N (n = 4) 
4 
4s 
4p 
4d 
4f 
1 
3 
5 
7 
16 
2 
6 
10 
14 
32 
Har qaysi orbitalda ko’pi bilan ikkita elektron bo’lishi mumkin – Pauli 
printsipi. Agar orbitalda bitta elektron bo’lsa, u juftlashmagan elektron, agar ikkita 
bo’lsa – juftlashgan elektron deyiladi. Pauli printsipi N = 2n
2
formulani tushuntirib 
beradi. Haqiqatdan ham, agar masalan uchinchi qobiqda (n = 3) 3
2
= 9 orbital, har 
qaysi orbitalda esa 2 tadan elektron bo’lsa, u holda elektronlarning maksimal soni 2 · 
3
2
= 18 bo’ladi.
NAZORAT SAVOLLARI 
1. Jon Tomson ishlari va elektronning kashf etilishi. 
2. Bekkerel, Mariya Kyuri va va Per Kyurilar ishlari hamda radioaktivlik 
xodisasi. 
3. Alfa, beta va gamma nurlar va ularning tavsiflari. 
4. Rezerford ishlari va atom tuzilishining yadro nazariyasi. 
5. Yadro reaktsiyalari va atom yadrosini sun‘iy yo’l bilan parchalash. 
6. Azot atomlarini alfa zarrachalar bilan parchalash, uning reaktsiyasi 
tenglamasi. 
7. Natriy atomini alfa zarracha bilan parchalab hosil qilingan yangi 
mahsulotlar reaktsiya tenglamasi. 
8. Ivanenko va Geyzenberg ishlari va proton – neytron nazariyasi. 
9. Protonning tavsifi. 
10. Neytronning tavsifi.