1. Auditorlik tekshiruvida firibgarlik tushunchasi Auditorlar tomonidan aniqlangan firibgarlik uchburchagi

4. Auditor tomonidan aniqlangan firibgarlik xolatlariga auditorning 
munosabati 
Auditorlar mas’uliyati va iste’molchilar kutushlari bilan bog’liq 
firibgarliklarni muhokama qilish. Firibgarlik tarqalishini e’tiborga olib, auditor 
faoliyati firibgarlikni aniqlash bilan bog’liqligini hisosobga olish lozim. 2010 yil 
oktabr oyida Audit sifatining markazi (CAG) Moliyaviy firibgarlikni jilovlash va 
aniqlash – 2 xarakat uchun platforma nomli xujjatni nashr qildi. CAG firibgarlik 
bilan bog’liq mas’ulikni tashqi auditorni jamiyatga kiritgan xissasini yaxshilash va 
auditor kasbiga bo’lgan xurmatni oshirish uchun mazkur xujjatni yaratdi. Shu bilan 
birga CAG fiibgarlikni oldini olish va aniqlash faqat tashqi auditorning ishi 
bo’lmasligini tani oldi. Firibgarlikni odini olishda va aniqlashda auditorlik 
tekshiruvi xisobotini kutgan barcha tomonlar katta rol oynashi lozimligi qayd 
qilingan.
CAG ma’ruzasida moliyaviy xisobot jarayonida ishtirok etuvchi shaxslar 
(boshqaruv, audit boyicha qo’mita, ichki audit, tashqi audit, tartiblashtiruvchi 
organlar) uchun moliyaviy xisobot tayyorilashda moliyaviy riskni kamaytirish 
boyicha uchta yo’l ko’rsatilgan.
- M
AZKUR SHAXSLAR TASHKILOT TEPASIDA KUCHLI ETIKAGA OID TUSHUNCHA 
XUKUM SURISHI
,
BU MA
’
NAVIYAT KORPORATIV MADANIYATGA SHU JUMLADAN 
FIRIBGARLIK RISKINI BOSHQARISH SAMARALI DASTURIGA HAM KIRIB BORISHI 
KERAKLIGINI TAN OLISHI LOZIM
. 
- 
M
AZKUR SHAXSLAR MOLIYAVIY XISOBOTNI TAYYORLASH VA BAHOLASHDA 
XOLISONALIKNI KUCHAYTIRUVCHI KASBIY TANQIDIY YONDOSHUVNI AMALGA 
OSHIRISHI LOZIM
.
- 
M
AZKUR SHAXSLAR MOLIYAVIY XISOBOTNI TAYYORLASH JARAYONIGA JALB 
ETILGANLAR O
’
RTASIDA KUCHLI MULOQAT NIXOYATDA MUHIM EKANLIGINI ESDA 
TUTISHI LOZIM
.
Audit standartlari auditorlardan mohirona amalga oshirilgan firibgarliklarni 
aniqlashni talab qilish mumkin emasligi to’g’risidagi tushunchani aks etardi. Shu 
bilan birga jamoachilik RSAOV ko’rsatmasida belgilanganidek auditorlar quyida 
ko’rsatilgan ahamiyatli firibgarliklarni aniqlab, ular to’g’risida ma’lumot berish 
kerakligin kutushadi.
Investorlar va jamiyatnining mustaqil auditorlik kompaniyalariga ishonchini 
tiklash RSAOVning vazifasidir. Shubha yo’qqi, buxgalteriya bilan bog’liq bo’lgan 
majoralar va auditdagi nomuvoffiqlar jamiitning auditga bo’lgan ishonchini ancha 
susaytirib yubordi. Firibgarlikni aniqlash auditlashtirilgan moliyaviy xisobot 
istemolchilarining oqilona kutishini oqlashdir. Jamiyat firibgarlik natijasida 
moliyaviy ma’lumot jiddiy ravishda o’zgarmaganligini kutadi va u nga ishonch bilan 
qaraydi. Agar mustaqil auditor xech qanday kafolat bermasa bunday hisobot 
jamiiyat uchun o’z ahamiyatini yo’qotadi. 

---

14 
Auditorlarga iste’molchilar tomonidan yuborilgan xatning mazmuni 
tushunarli: auditorlar firibgarlikni aniqlash uchun mas’liyatni o’z zimmasiga olishi 
va moliyaviy xisobotda ahamiyatli firibgarlik unsurlari yo’q ekanligi to’g’risida 
ishonchga kafolat berishi kerak.
Auditning kasbiy standartlari firibgarlik natijasida yuzaga kelgan jiddiy 
noto’g’riliklarni aniqlavchi auditni rejalashtirish va amalga oshirishni auditordan 
talab qiladi. Bu talabning bir qismi sifatida auditorlar auditni aqliy xujumdan 
boshlashi lozim. Bu xarakat firibgarlik tashkilot faoliyatining qaysi jihatlari bilan 
bog’liq ekanligi to’g’risida ma’lumot berishi mumkmin. Auditorolar shuningdek 
Audit boyicha qo’mita va firibgarlik riskini boshqarish boyicha boshqaruv bilan 
aloqa qilib turishi lozim. Auditor tashkilotning firibgarlikka moyilligiga munosabat 
bildiruvchi auditni rejalashtirishi lozim. Quyidagi boblarda auditning turli 
bosqichlarida sodir bo’lgan firibgarliklarga munosabat bildiruvchi aniq usullarga 
to’htalamiz.