1. Avtomobil transporti; Karyerda ishlatiladigan avtomobil transportini turlari; 3

Dvigatel - mexanik energiya manbayi bo‘lib, avtomobilni harakatga keltiradi. 
Avtomobillar uchun dvigatel sifatida siqilgan yoqilg‘i issiqlik energiyasini mexanik ishga 
aylantirib beruvchi ichki yonuv dvigatellari ishlatiladi. 
Karyer yuk avtomobillarida dizel yoqilg‘isida ishlovchi yoqilg‘ini siqish hisobiga o‘t 
oluvchi dvigatellardan foydalaniladi.
Siqilish hisobiga o‘t oluvchi dvigatellarda issiq aralashma silindr ichida yoqilg‘i va 
havodan tayyorlanadi. Issiq aralashmaning silindr ichida yuqori darajada siqilishi natijasida 
harorati keskin oshadi va o‘t olishga sabab bo‘ladi. Dizel dvigatellarida yoqilg‘ini yuqori 
darajada siqish (1:16; 1:17) katta iqtisodiy tejamkorlikni ta’minlaydi va quvvat birligiga to‘g‘ri 
keladigan yoqilg‘i sarfi karburatorlarga nisbatan 35-40% kamdir. Qo‘llanilayotgan dizel 
yoqilg‘isi benzinga nisbatan arzondir, shuning uchun dizelda ishlovchi dvigatellar konchilik 
mashinalarida asosiy o‘rin tutadi.
Hozirgi kunlarda karyer avtosamosvallarida yuqori aylanish chastotali to‘rt taktli 6, 8 va 
12 silindrli V – shaklli dvigatellar ishlatilmoqda. Ularning aylanish chastotasi 1500-2000 
ayl/min, quvvati 250 dan 1700 kVT gachani tashkil etadi. 
Ichki yonuv dvigatellarining asosiy elementlari karter, silindrlar bloki, krivoship-shatunli 
mexanizm(tirsakli val, shatunlar, porshenlar), gaz taqsimlash mexanizmi (klapanlar, taqsimlash 
vallari). Dvigatel ishlashi uchun quyidagi tizimlar bilan ta’minlanadi: yoqilg‘i tarmog‘i (yoqilg‘i 
baklari, nasoslar, filtrlar, forsunkalar); havo bilan ta’minlash tarmog‘i; dvigatelni moylash 
tarmog‘i (moy baklari, nasoslar, filtrlar, radiator); dvigatelni sovutish (suv nasosi, radiator, 
ventilyatorlar); dvigatelni ishga tushirish tarmog‘i (elektrostarter, dvigatelni ishga tushirish 
uchun siqilgan havo yetkazuvchi uskunalar). 
Yuk ko‘tarish qobiliyati va avtosamosvallar quvvati oshishi bilan gazoturbinali 
dvigatellarga o‘tish g‘oyasi mavjuddir. Gazoturbinali dvigatellarning asosiy afzalliklari sodda 
konstruksiyali, kichik massa va o‘lchamlar, past haroratlarda ham ishga tushirish oson, zararli 
gazlarning kamligidir. Kamchiliklari: yoqilg‘i sarfining keskin oshishi (2-2,5 marotaba), narxi 
qimmat va changlangan havoga juda sezgir. 
Hozirgi kunlarda vatanimiz va xorijiy mamlakatlarda yuk avtosamosvallarining birdan-
bir kuch beruvchi qismi sifatida ichki yonuv dvigatellari ishlatilib kelinmoqda. 
Shassi – dvigateldan yetaklovchi g‘ildiraklarga aylanish momentini uzatishga xizmat 
qiladigan barcha qism va mexanizmlar (Transmissiya), yuruvchi qismlar va boshqarish 
mexanizmlaridir.