1. Bakteriya hujayrasining antigen tuzilishi. Bakteriya hujayrasining antigen formulasi

1. Bakteriya hujayrasining antigen tuzilishi.
2.Bakteriya hujayrasining antigen formulasi.
3. Kapsulali va xivchinli antigenlar.
4.Vaksinalar va ularni ishlab chiqarish. Emlashning kelendar.
5.kollektiv jamoaviy immunitet
6.Infeksion kasalliklarning tezkor oldini olish.
7.Mikroblarga qarshi kurashish, aseptika va antiseptika.
8.Antiseptika turlari va unda ishlatiladigan kimyoviy moddalar dezinfeksiya.
9.Kimyoterapiya vositalari va klassifikatsiyasi. Antibiotiklar va ularning klassifikatsiyasi.
10.Mikrobiosid va mikrostatistik tasir


M ikroorgan izm lam in g antigenlari. Bitta m ikroorganizm da bir necha
xil tur va tip g a xos an tig en lar b o 'lad i. T ip g a xos an tig en lar b o 'y ich a
bakteriyalar h ar xil serologik variantlarga yoki serovarlarga b o 'lin ad i.
B akteriya hujayrasida so m atik -O , x iv ch in li-H , k ap su lali-K , ekzo- va
endotoksin tarkibiga kiradigan va protektiv antigenlar borligi aniqlangan.
S o m a tik O -a n tig e n . a so s a n , g ra m m a n fiy b a k te riy a la r h u ja y ra
devoridagi glikolipid (L PS-lipopolisaxarid) m oddasi yoki endotoksinning
polisaxarid qism id a jo y lash g an . O -an tig en issiqqa chidam li, 100°C da
qizdirilganda 1-2 soatgacha chidaydi, form alin va etanol ta'sirid a ham
parchalanm aydi.
H arakatchan bakteriyalarning xivchinida oqsil tabiatli (flagelin m od-
d a sid a n tu z ilg a n ) H -a n tig e n i bor. H a ro ra tg a c h id a m siz , 5 6 -8 0 °C
qizdirilganda parchalanadi, fenol ta ’sirida esa, o 'z antigenlik xususiyatini
saqlab q o lad i. H ayvonlarni tirik kultura bilan em lan g an d a, O -v a H -
an tig en larg a qarshi an titelo lar hosil b o 'la d i. ag ar u q ay n atilib keyin
im m u n lan sa, faq at O -a n tig e n g a q arsh i an titelo la r hosil b o 'la d i. O -
antigenlar m ikroorganizm lam ing guruh m axsusligini ta’m inlaydi.
B akteriyalar kapsulasida glikoproteiddan tashkil topgan K -an tig en
bor. U kapsula va hujayra devorida joy lash g an . T arkibida, asosan, uron
kislotali p o lisax arid lar (glyukuron, galakturon va bo sh q alar) b o 'lad i.
H arorat ta’sirig a k o 'ra A -, B -, M - va L -tu rlari tafovut qilinadi. L -, B -
turlari haroratga chidam siz, B -an tig en n i 60°C qizdirilsa 1 soatgacha ch i-
daydi; L -an tig en 60°C da parchalanadi, A -, M -a n tig en la r haroratga ch i-
dam li, 100°C d a ikki soatgacha chidaydi.
K -a n tig e n m ikrob hujayrasida O -an tig en d an y u q oriroqda jo y lash ib
uni yopib turadi, shu sababli, ekm ani 100°C da qizdirilsa K -antigen parcha-
lanadi va sh undan keyin O -an tig en n i aniqlash m um kin b o 'lad i.
K apsuladan K -an tig en d an tashqari V i-an tig en ham ajratib olingan.
Bu antigen qorin tifi kasalligi q o 'z g 'a tu v c h isi kabi yuqori virulentli enterobakteriyalardan ajratib olingani uchun virulentlik antigeni deb ham
a ta la d i. K a p su la a n tig e n la ri, s a lm o n e lla , e sh e rix iy , p n e v m o k o k k ,
klebsiyella, kuydirgi batsillalari kabi kapsula hosil qiluvchi m ikroblarda
y ax sh i o ‘rg an ilg a n . K ap su la a n tig en i b o 'y ic h a m ik ro b sh tam m lari
serovarlarga ajratiladi.
B a k te riy a larn in g o q sil tab iatli to k sin la ri, ferm e n tla ri va b o sh q a
patogenlik om illari ham antigenlik xususiyatiga ega.
Kuydirgi, о Mat, k o ‘k y o ‘tal, bm tsellyoz, tulyarem iya kabi kasalliklarning
q o 'z g 'a tu v c h ila ri x o 'ja y in o rg an izm ig a tu sh g an id an s o 'n g pro tek tiv
antigen (ingl.protective - him oya qiluvchi) hosil qilishi aniqlangan, y a 'n i
y uqorida sanab o 'tilg an lard an farqli o 'la ro q bu an tig en lar m ikroblarning
doim iy tuzilm asi hisoblanm aydi.

Bakteriyalarning antigenlari. Mikroorganizmlarning antigenlari ularning

kimyoviy va strukturial tuzilishiga qarab turlicha bo‘ladi. Bakteriyalarda xivchin
antigeni (N-antigen), tana (somatik) O-antigeni, kapsulali bakteriyalarda kapsula (K-
antigen) antigeni tafovut qilinadi. Bundan tashqari ba’zi bir patogen bakteriyalargaxos bo‘lgan Vi, M, W – antigenlar ham uchraydi. Mikrob antigenlaridan yana bir
antigenni aytib o‘tish, diqqatga sazovordir, masalan, kuydirgi qo‘zgatuvchisidan
birinchi marotaba ajratib olingan «protektiv» (himoya) antigeni, bu antigen eng
yuqori immunogenlik xususiyatiga egadir. Viruslarning antigenlari ham ularning
strukturasiga va kimyoviy tarkibiga bog‘liq. Ko‘pchilik viruslarda kapsid,
nukleokapsid va superkapsid antigenlari tafovut qilinadi.
Mikroorganizmlarda umumiy avlodga, oilaga va maxsus turga va tipga xos
antigenlar tafovut qilinadi.
Bakteriyalarning ekzotoksinlari va endotoksinlari ham kuchli antigenlik
xususiyatiga egadir. Mikroorganizmlarning antigenlik xususiyatini o‘rganish
mikrobiologiya amaliyotida muhim ahamiyatga egadir, ya’ni yuqumli kasalliklarni
diagnostikasida va davolashda qo‘llaniladi.
Antigenlar organizm uchun genetik begona moddalar bo‘lgani uchun
organizmga tushganda, uning ichki turg‘unlik holatini buzib, quyidagi immun
reaksiyalarini keltirib chiqaradi.
1. Antitela ishlab chiqarish va organizmni gumoral immunitet bilan
ta’minlash.
2. Darhol yuzaga chiqadigan allergik reaksiyalar.
2. Asta-sekin yuzaga chiqadigan allergik reaksiyalar.
3. Immunologik tolerantlik.
4. Immunologik xotira.

Antitelalar

Antitelalar deb - makroorganizmga antigen tushganda, shu antigenlar ta’siri
ostida hosil bo‘ladigan maxsus oqsil globulinlarga aytiladi. Antitelalarning
xususiyatlari, o‘zining paydo bo‘lishida ishtirok qilgan antigenlar bilan maxsus
birikishidir. Antitelalar immunoglobulinlar deb ham ataladi, ularning qon zardobidagi
globulinlardan farqi antigenlar bilan maxsus birikishidir. Xalqaro klassifikatsiya
bo‘yicha immunoglobulinlar 5 sinfga bo‘lingan: IgG, IgM, IgA, IgE, IgD.