1. Biofizikaning predmeti, vazifalari. Biofizikaning biologik fanlar orasida tutgan o’rni va boshqa fan soxalari bilan aloqasi

22. Yorug’likning yutilish qonunlari. Buger-Lambert qonuni. Ber qonuni
Бугер-Ламберт қонуни: бир жинсли рангли муҳитнинг ўзгармас қалин-ликка эга ҳар бир юпқа қатлами ундан ўтадиган монохроматик нурнинг фақат маълум бир қисминигина ютади. Бер қонуни: берилган юпқа қатлам томонидан ютилган нур интенсивлиги ютувчи молекулалар концентра-циясига пропорционалдир. Ушбу қонунларнинг йиғиндиси қуйидагича ифодаланиб, Бугер-Ламберт- Бер қонуни деб аталади. Бугер-Ламберт- Бер
қонуни
I = Ioxe-Сl ,
ёки
lg(Io/I) = lg(1/T) = D = Сl,
бу ерда: D – оптик зичлик, ёки экстинкция (нур ютиш);
С - концентрация (моль/л);
l – кювета қалинлиги (см);
 - моляр экстинкция коэффициенти (М-1см-1 ўлчамга эга),
С = 1 моль/л ва l = 1 см да D =  га тенг бўлади.
 - моляр экстинкция коэффициенти модда концентрацияси билан ўзгармайди, лекин моддалар табиатига ва ютилаётган ёруғлик тўлқин узунлигига боғлиқ бўлиб, «модданинг паспорт характеристикасига» доир белгилар жумласига киради.
23. Fotoqo’zg’alishda energiya yo’llarining ishlatilishi
А молекула фотонни ютишидан сўнг, қўзғалиш энергиясини қуйидаги йўлларнинг бири орқали сарфланиши мумкин:
Нурланишли: А*  A + h
Нурланишсиз конверсия: А*  Ao + иссиқлик
Кимёвий реакция: А*  маҳсулотлар
Молекуланинг ёруғлик билан қўзғалиши бир электронли жараён бўлиб, унинг даволмида орбиталдаги электронлар жуфтидаги электронлардан бирининг асосий(So) сатҳдан, юксак қўзғалган сатҳ (S1)га ўтиши билан кечади. Жуфтнинг иккинчи электрони асосий So сатҳда қолади. Электронли қўзғалиш энергияси, энг қуйи паст тебраниш сатҳидан бошлаб ўлчанади. Қўзғалган ҳолатнинг энг қуйи даражаси – бу синглет S1 (қўзғалган ва қўзғалмаган электронларнинг спинлари антипараллел) ва триплет Т1 (электронларнинг спинлари параллел) ҳолатларидир.
Бунда қўзғалган ҳолат яшаш даврини, нурланиш бўйича биринчи тартиб кинетика атамалари ёрдамида аниқлаш мумкин. Агар нурланиш қўзғалган ҳолатдан асосий ҳолатга қайтишнинг бирдан- бир йўли бўлса, у ҳолда бу ҳолатдан чиқиш тезлик константасига тескари бўлган катталик қўзғалган ҳолатнинг табиий яшаш даври деб аталади.
Қўзғалган S1ҳолатдан асосий So ҳолатга ўтишда содир бўладиган нурланиш флуоресценция деб аталади.
Флуоресценциянинг табиий яшаш даври кўпчилик органик молекулалар учун 10-9 -10-6 сек. билан ҳарактерланади.
Қўзғалган Т1ҳолатдан асосий So ҳолатга ўтиш билан кечадиган нурланиш фосфоресценция деб аталади ва табиий яшаш даври 10-3-10 сек. вақт оралиғида бўлади. Флуоресценция спектрининг шакли (Каши қоидаси) ва квант чиқиши (Вавилов қонуни) қўзғатувчи нур тўлқин узунлигига боғлиқ бўлмайди, чунки флуоресценция нурланиши ҳар доим қўзғалган So ҳолатнинг энг тубан сатҳидан бошланади:
q = n / N,
бу ерда: q – квант чиқиши, n – чиқариладиган квантлар сони, N-ютилган квантлар сони.
Стокс қонунига биноан, флуоресценция максимуми, молекуланинг ютиш максимумига нисбатан узунроқ, тўлқин соҳасида ётади (чунки ютилган энергиянинг бир қисми иссиқликка айланади). Nurlanishsiz amalga oshuvchi o'tish...1) бир хил мультиплетликка эга, ҳар хил электронли қўзға-лиш ҳолатлариаро молекулалар ичи нурланишсиз ўтишлар, яъни синглет-синглет (S1So) ва триплет-триплет (T2T1) ўтишларда мавжуд бўлиб, бундай ўтишлар ички конверсия (ИК) деб аталади. 2) ҳар хил мультиплетликка эга ҳолатлараро молекуляричи ўтишлар, яъни (S1  T1, T1  So), бундай ўтишлар интер-комбинацион конверсия (ИК) деб аталади. Молекула тузилиши назариясидан маълумки, молекуляр ор-биталлар , n ва .-типларига бўлинади. Қўзғалиш пайти-да электрон -орбиталдан, қўзғалган *-орбиталга ўтади ва бундай ўтиш   * ўтиш деб аталади. Органик молекула-ларда кўпинча   *, n  * ва n  * - ўтишлар қайд этилиб, улар заряд tashish bn bogliq hsoblanadi.