1-bob. Ma`lumotlar bazasining asosiy tushunchalari

XML hujjatning prologi

Prolog ikki qismdan iborat bo‘ladi. Prologning birinchi qismida XML e’lon yoziladi. (XML Declaration). U simvollar orasiga yoziladi, bu e’londa xml belgi va uning versiyasi keltiriladi. U quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:

Bundan tashqari e’londa hujjat yozilgan tilning kodi ham keltirilishi mumkin

Kiril alfaviti ishlatilgan hujjatlar uchun, e’lonning ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:
E’londa yana standalone parametrini ham keltirilishi mumkin.
Bu parametr ikki
qiymatdan birini oladi: "yes" yoki "по". "nо" qiymati shuni ko‘rsatadiki, bu hujjarda ishlatilgan elementlarni ta‘riflash uchun tashqi hujjatdan foydalanilgan. Odatda standalone "уеs" qiymatini oladi. Demal XML hujjatni e’lon qilish quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:

Prologni ikkinchi qismida — hujjatning tipi e’lon qilinadi, DTD (Document Туре Declaiatbn). Bu qismda hujjatda foydalanilgan teglar yoki alohida faylga ssilka bo‘ladi.Hujjatni tipini ko‘rsatish <. DDCTYPE, so‘zi bilan boshlanadi va uchburchakli qavs belgisi > bilan tugaydi.
Quyidagi web-saytda xml tilininng vazifasi va amalda qo‘llash maqsadi tushuntiriladi.
http://www.w3.org/TR/REC-xml.

1. 
   XML Internetda bevosita foydalaniladigan til bo‘lishi kerak.
   

XML asosan web- muhitida axborotni saqlash va tarqatisg uchun ishlab chiqilgan til.

2. 
   XML ko‘p miqdordagi programmalar aro axborot almashishda qo‘llaniladi.
   

XML ni asosiy vazifasi serverlar va brauzerlar orqali axborot tarqatish bolsa ham, undan boshqa programmalarda ham foydalaniladi. Masalan finans programmalari aro axborot almashinuvi, programma maxsulotlarini yangilash va tarqatish.

3. 
   XML, SGML bilan mos keladi.
   

XML aslida SGMLning maxsus shoxchasi hisoblanadi.

4. 
   XML-hujjatlarni qayta ishlovchi programmalarni yozish oson.
   
5. 
   XMLning qo‘shimcha funktsiyalarini miqdori minimal, idealda nolga teng bo‘lsin.Qo‘shimcha funktsiyalarni minimal bo‘lishi xml –hujjatni qayta ishlovchi programmani yozishni soddalashtiradi
   
6. 
   XML-hujjatlar foydalanuvchi uchun tushunarli va ochiq- ravshan bo‘lishi kerak.XML butun dunyodagi programmalar va foydalanuvchilar orasida axborot almashinuvi uchun uviversal til (lingua franca) boladi. Foydalanuvchilar XML- hujjatni osonlik bilan o‘qiydilar, chunki u oddiy Matnsifatida ifodalanadi va daraxt ko‘rinishidagi iyerarxik strukturaga ega.
   
7. 
   XML ni ishlab chiqish yyetarli darajada tez tugallanishi kerak.
   
8. 
   XML tili formal va qisqa bo‘lishi kerak.
   
9. 
   XML-hujjatlarni yaratish oson ish bo‘lsin.
   
10. 
    XML-hujjatlar siqilgan formatda bo‘lsa , hajmi minimal qiymatni oladi.
    

Ma'lumotga yo‘naltirilgan hujjatlarda ma'lumotlarni saqlash va olish uchun sizga qanday dastur kerakligi sizning ma'lumotlaringiz qanchalik yaxshi tuzilganligiga bog'liq bo‘ladi. Telefon kitobidagi oq sahifalar kabi yuqori darajada tuzilgan ma'lumotlar uchun sizga ma'lumotni saqlash uchun konfiguratsiya qilingan XML bilan bog'langan ma'lumotlar bazasi, masalan, relatsion yoki obyektga yo‘naltirilgan ma'lumotlar bazasi va ma'lumot uzatish dasturining bir turi kerak bo‘ladi. Buni ma'lumotlar bazasiga kiritish mumkin (bu holda ma'lumotlar bazasi XML-quvvatlanadi) yoki u o‘rta dasturlar yoki XML-server kabi uchinchi tomon dasturlari bo‘lishi mumkin. Agar sizning ma'lumotlaringiz qisman tuzilgan bo‘lsa, masalan, telefon daftaridagi sariq sahifalar yoki sog'liq to‘g'risidagi
ma'lumotlar, sizda ikkita variant mavjud. O‘zingizning ma'lumotlaringizni aloqador ma'lumotlar bazasi kabi yaxshi tuzilgan ma'lumotlar bazasiga joylashtirishga harakat qilishingiz mumkin yoki yarim tuzilgan ma'lumotlarni qayta ishlash uchun mo‘ljallangan o‘z XML bazangizda saqlashingiz mumkin.
Ko‘pgina protokollar, fayl tizimlari va Butunjahon Internetining texnologiyalari singari kengaytiriladigan markalash tili (XML) - kengaytiriladigan belgilash tili - kam vaqt ichida keng foydalanishga o‘tdi.
Dastlab veb-nashrlar tomonidan hujjatlar almashish texnologiyasi sifatida tanilgan XML sanoat tomonidan tanilgan saqlash va uzatish muhitiga aylandi.
Bir vaqtlar Internetda chop etilgan hujjatlar deyarli faqat matnlar va rasmlardan iborat bo‘lgan bo‘lsa, endi ushbu hujjatlar (allaqachon XML asosida) ichki (back end) tizimlarning ma'lumotlar bazasidan tanlab olingan ma'lumotlarni, shuningdek ilovalarni va ma'lumotlarni etkazib berish uchun eng maqbul vositaga aylanmoqda. o‘rta (o‘rta daraja) va tashqi (oldingi) tizim hujjatlari.
Ammo endi XML ma'lumotlar ombori tarkibiga kira boshladi va ma'lumotlarni saqlash tuzilmalarining ajralmas elementiga aylandi.
Ilgari, Oracle XML Developers to‘plamlari (XDKs) ma'lumotlar bazasidan tashqarida XML ma'lumotlarida (yoki XML ma'lumotlarida) ishlash uchun ishlatilgan, ammo endi dastur ishlab chiquvchilari ushbu ma'lumotlarga ishlov berishni dasturiy interfeyslardan foydalanadigan barcha darajalar o‘rtasida taqsimlashlari mumkin. ushbu to‘plamlar XDK API yoki SQL XML interfeyslari.
Biroq, ma'lumotlar bazalarida XML-ni saqlash va boshqarish bilan bog'liq ko‘plab muammolar mavjud va bu muammolar sizning barchangizga ularni engib o‘tish mumkinligini bilishi mumkin, ammo buni qanday qilishni aniq bilmaydi. Asosiy ma'lumotlar bazalari relyatsion tuzilishga ega va XML ierarxik tuzilishga ega va yaqin vaqtgacha ularni birlashtirishning oddiy va oqlangan usuli yo‘q edi. An'anaga ko‘ra, ishlab chiquvchilar ikkita tanlov qilishgan:
yoki deklaratsiyalash / dekompozitsiyalash uchun hujjat ma'lumotlarini nisbiy ma'lumotlarga aylantirish yoki ularni ma'lumotlar bazasida saqlash uchun foydalaning,yoki butun hujjatni
matnli fayl sifatida saqlang (ma'lumotlar bazasida yozuv sifatida) va shu bilan uning tuzilishini saqlab qoladi.
Shuni yodda tutish kerakki, XML-ni ma'lumotlar bazasiga "ko‘chirish" barcha holatlarda bir xildir. Ma'lumotni saqlashning har bir modeli o‘zining ijobiy va salbiy tomonlariga ega. Qaysi XML saqlash modeli sizning dasturingiz ehtiyojlariga eng mos kelishini tushunish sizning muvaffaqiyatingiz uchun juda muhim va sizning ilovangizni ba'zi XML saqlash modeliga moslashtirishdan ko‘ra muhimroqdir.
Ushbu maqolaning maqsadlaridan biri o‘zingiz uchun eng yaxshi modelni aniqlashga yordam berishdir. Ushbu maqolada men saqlashning ikkala modelini ham tushuntiraman:
Hujjatni "parchalash" (XML faylini aloqador ma'lumotlarga aylantirish va keyinchalik SQL orqali boshqarish) va harakterli katta obyekt (CLOB) saqlash modeli.
Keyin men sizni Oracle-ning XML DB omborxonasi va ushbu (ikkita) XMLType bilan tanishtiraman, ular bir nechta qo‘shimcha funktsiyalar bilan ushbu ikki modelning kombinatsiyasidir. Ideal holda, sizning ilovangizga mos keladigan saqlash modeli haqida yaxshi tasavvurga ega bo‘lasiz.
Agar HTML - bu gipermatnli belgilash tili bo‘lsa, XML - bu har qanday tuzilgan ma'lumotlarni taqdim etishga imkon beradigan til. HTML bizga hujjatning tuzilishini, har qanday elementlarni, chiziqlarni, bloklarni va boshqalarni namoyish qilishimizga imkon beradi. XML bizga ma'lumotlarni saqlash uchun qulay bo‘lgan strukturani yaratishga imkon beradi.
Belgilangan tillarning barchasi bitta, ammo juda katta kamchilikka ega. Xuddi shu HTML veb-sahifalarni yoki HTML- hujjatlarni taqdim qilishimizga imkon beradi va biz ushbu go‘zallikni brauzerlarimizda ko‘rishimiz mumkin, ammo HTML boshqa ba'zi mijozlar yoki dasturlarda yoki boshqa maqsadlarda qulay bo‘lishi haqiqat emas. XML-da bunday kamchiliklar yo‘q. Uni kengaytiruvchi deb nomlash bejiz emas, X harfi eXtensible bo‘lib, kengaytiriladigan deb tarjima qilinadi.
XML bu mutlaqo universal va mutlaqo kengaytiriladigan ma'lumotlarni belgilash tili. XML-ning kengayishi tufayli biz qo‘llarimizni kuchli vositaga olamiz, uning asosida siz belgilash tilini o‘zingiz ishlab chiqishingiz va undan foydalanishingiz mumkin.
XML-ning yana bir shubhasiz afzalligi - bu platformaning mustaqilligi. Ya'ni biz baraban ustida, qanday operatsion tizim bilan ishlashni, qaysi dastur bilan XML bilan ishlashni, qaysi dasturlash tilini, bularning barchasida XML uchun.