1-Bob Nokning xalq xoʻjaligidagi axamiyati

Mundarija


Kirish.........................................................................................
1-Bob Nokning xalq xoʻjaligidagi axamiyati

1. 
   Nokning kelib chiqish tarixi............................................................
   

1.2. Nok navlarining tavsifi ...............................................................
1.2. Mevachilikning xalq xoʻjaligidagi ahamiyati...............................
2-Bob. Nok xosilini yigʻishtirish va mevasini saqlash
2.1. Mevalarni yigʻib terishga qoʻyiladigan talablar............................
2.2. Mevalarni terib yigʻishtirish muddatlari va usullari ....................
2.3. Mevalarni saralash va ularga tovar ishlov berish .........................
2.4. Nok mevalarni saqlash..............................................................
2.5. Sovutgichli omborlar ...................................................................
Xulosa va takliflar..............................................................................
Foydalanilgan adabiyotlar ..................................................................
Kirish

O‘zbekiston mustaqillikka erishgan dastlabki kunlardanoq qishloq xo‘jaligini isloh qilishga jiddiy e’tibor qaratildi, chunki qishloq xo‘jaligining iqtisodiyotimizdagi va hayotimizdagi o‘rni ushbu sohani tubdan isloh qilishni va qishloq ho‘jaligida bozor islohotlarini keskin chuqurlashtirish muammosini yechishni taqozo etar edi.

O‘tgan davr mobaynida eng avvalo qishloq xo‘jaligini, qishloqda agrar va iqtisodiy munosabatlarni isloh qilishning xuquqiy asoslari barpo qilindi, qator davlat dasturlari ishlab chiqilib, bosqichma – bosqich amalga oshirilib kelinmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning Vazirlar Maxkamasining 2010-yil 29-yanvarda bo‘lib o‘tgan majlisidagi “Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir” mavzusidagi ma’ruzasida 2010 va keyingi yillarda mamlakatimizni iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustivor vazifalari va yo‘nalishlarini belgilab berdi.
Iqtisodiy islohot izchil amalga oshirilayotgan hozirgi davrda aholini, ayniqsa sifatli oziq-ovqat maxsulotlariga, shu jumladan vitaminli meva-sabzavot va ularni qayta ishlash mahsulotlariga bo‘lgan talabini to‘laroq qondirish va bu sohadagi ta’minotni tubdan yaxshilash eng dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Aholini sifatli mahsulotlar bilan yil davomida ta’minlab turish uchun fermer xo‘jaliklarida meva – sabzavotlar yetishtirishni ko‘paytirish, ilmiy asoslangan texnologiyalarni qo‘llash, tayyorlov punktlari, saqlash va qayta ishlash korxonalarida, qishloq xo‘jalik mahsulotlarini dastlabki ishlash, tovar ishlov berish va qayta ishlash ishlariga alohida e’tibor berishni talab etadi.
Bog‘ – tokzor xodimlari, ilmiy xodimlar va mutaxassislar bilan birgalashib, o‘zlarining butun kuch va bilimlarini Respublikamizda mevachilikni rivojlantirish, fermer xo‘jaliklarida, tomorqa uchastkalarida yangi bog‘lar tashkil etish, mavjud bog‘larni kengaytirish, parvarishlash ishlarini yaxshilash, yangi agrotexnikani joriy etish, meva va rezavor meva o‘simliklarining yangi navlarini o‘tqazish, bog‘ tokzorlarning hosildorligini oshirish hamda ulardan olinayotgan mahsulot sifatini yaxshilash uchun safarbar etishlari lozim. Mustaqil Respublikamizda yildan-yilga sabzavot va mevalar etishtirish ortib bormoqda. Sabzavot va mevalarning sifati, bir tomondan, ularning turi va naviga bog’liq bo’lsa, ikkinchi tomondan ularni terish va uzish muddatlari hamda ularni saralash, tovar holatiga keltirish, joylash, tashish, saqlash usullariga to’liq rioya qilib borishga ham bog’liqdir. Bu ishlar o’z vaqtida va a’lo bajarilganda mahsulotning sifati va ta’mi yanada ortadi.
Shuningdek, inson organizmi uchun juda zarur bo’lgan qand, vitaminlar, biologik faol va mineral moddalarning ko’pligi noz-ne’matlarining oziqaligi, to’yimligi va shifobaxshlik ahamiyatini yanada oshiradi. Shu sababli ho’l sabzavot, meva va uzumni imkoni boricha yuqori sifatli holda uzoq vaqt saqlash asosiy vazifadir.
Etishtiriladigan joyning o’zida-xo’jaliklarda yangi sabzavot, meva va uzumni saqlash maqsadga muvofiqligini fan va amaliyot tomonidan isbotlangan. Sabzavot va mevalarni mahsulot etishtirilgan xo’jalikning o’zida saqlansa, ular ancha uzoq muddat saqlanadi va chirib no’bud bo’lishi 15-20 foizga kamayadi. Shuni ta’kidlash kerakki, xususan O’zbekiston sharoitida meva, sabzavot hosilini yig’ishtirish, transportda tashish va saqlash masalalari hali chuqur o’rganilmagan sabzavotchilik va mevachilik sohalarida erishilgan fan yutuqlari va ilg’or ishlab chiqarish tajribalari esa xo’jaliklar o’rtasida unchalik ko’p tarqatilmayapti.
Qo’lda bajariladigan meva-sabzavotlarni saqlash usullari qimmatga tushadi va ishlab chiqarish sharoitlariga mos kelmaydi. Eskicha saqlash usullari hozirgi bozor iqtisodi talablariga javob bera olmay qoldi. Shu boisdan ko’p miqdorda sabzavot va meva mahsulotlarini yaxshi saqlashga imkon beradigan yangi usullarni qidirib topish va ishlab chiqarish zarur. Yoz oylari jazirama issiq O’zbekiston uchun bu mahsulotlarni saqlash rejimi ham, bo’lakcharoq har xil turdagi omborlar, hosil yig’ishtirish usullari ham birmuncha boshqa bo’lish kerak.

Ma’lumki, deyarli hamma sabzavotlarni bir necha soatdan 8-9 oygacha saqlab qo’yiladi. Ammo, yangi mahsulot saqlangandan vaznining tabiiy ravishda kamayishini atigi bir foizga tushurish-ning o’zi o’n minglab tonna mahsulotni tejash imkonini beradi.
Shuning uchun sabzavot va meva etishtiradigan xo’jaliklarning hamda mahsulot tayyorlash idoralari va saqlash manzillarining xodimlarida ana shu masalalarga jiddiy e’tibor berilishi talab qilinadi, shundagina aholi etishtirilgan meva, uzum, kartoshka, sabzavot va poliz mahsulotlaridan o’z talabiga muvofiq ravishda to’la baxramand bo’lishi mumkin. Aholini meva va sabzavotlar bilan yil bo’yi bir tekis ta’minlab turish uchun har qaysi ekinni, ekish muddatlarini navlar bo’yicha rejalashtirilishi va mahsulot tasdiqlangan reja asosida etkazib turilishi lozim.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 20-martdagi PQ-4246-son «O‘zbekiston Respublikasida bog‘dorchilik va issiqxona xo‘jaligini yanada rivojlantirish Chora-tadbirlari to‘g‘risida” hamda 2020-yil 28-yanvardagi PQ-4575-son «O‘zbekiston Respublikasi qishloq xo‘jaligini rivojlantirishning 2020-2030 yillarga mo‘ljallagan Strategiyasida belgilangan vazifalarni amalga oshirish Chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlarida yangi mevali bog‘larni tashkil etish va eskilarini rekonstruksiya qilish vazifalari alohida belgilab berilgan.
Bugungi kunda dunyoning eng ko‘p nok yetishtiruvchi davlatlar Xitoy 19,5 mln tonna, AQSh 0,73 mln tonna, Turkiya 0,47 mln tonnani tashkil etmoqda.Shuningdek,kuchsiz o‘suvchi Payvandtaglardagi intensiv bog‘lar oziq-ovqat xavfsizligi globallashib borayotgan bugungi kunda maydon birligidan yuqori mo‘l va sifatli hosil olishda dolzarb bo‘lib hisoblanadi.