1. Bog‘in tuzilishi. Bo‘g‘in tiplari. Bo‘g‘inning til va nutqdagi ahamiyati

Bo‘g‘inning til va nutqdagi ahamiyati quyidagilardan iborat,
1. So‘zning, xususan, fonetik so‘zning shakllanishida «qurilish materiali» va qoliplovchi
vazifalarni bajaradi. Ayrim tillarda bo‘g‘inning distinktiv (tafovutlash, farqlash) funktsiyasi ham
bor. Masalan, koreys, v`etnam, xitoy tillarida bo‘g‘in ohang turiga qarab so‘z ma`nosini
farqlaydi, ayni shu xususiyati bo‘lgan tillarda u sillabema hisoblanadi. O‘zbek tilida bo‘g‘inning
bu funktsiyasi nihoyatda kuchsizdir.
2. bo‘g‘inning pedagogik-metodik ahamiyati ham bor, birinchi sinf O‘quvchilarini to‘g‘ri
o‘qish va to‘g‘ri yozishga O‘rgatishda, ularda to‘g‘ri talaffuz va imlo ko‘nikmalarini
shakllantirishda bo‘g‘inlab o‘qitish va bo‘g‘inlab yozdirish yaxshi natija beradi.
q.Orfografiya qoidalarining bir qismi bo‘g‘in ko‘chirilishiga asoslanadi.
4.Bo‘g‘inning she`riyatdagi turoqlarni, ohangdoshlik va musiqiylikni ta`minlovchi vosita
sifatidagi roli ham katta. U she`riy misralardagi ritmni yuzaga keltiruvchi asosiy unsurlardan
biri, ayni paytda vazn O‘lchovi bo‘lib xizmat qiladi.
№uyidagi she`riy parchalarni qiyoslab ko‘raylik,
1.Kuy avjida uzilmasin tor,
She`r yarmida sinmasin qalam.
Yashab bo‘lmay umrini zinhor,
Bu dunyodan ketmasin odam.
(E.Vohidov. «Kuy avjida uzilmasin tor»).
2.She`rlarim- chechagim, hayotim,
She`rlarim boylikdir, bisotim,
Yomg‘irdan namlanmas qanot
Oshaman bulutlar tog‘idan!
(A. Umariy. «Yomg‘irda»).
Keltirilgan bu ikki she`riy parchani bir-biriga ohang jihatdan solishtirsak, ularning
to‘qqizlik turkumiga mansubligi ma`lum bo‘ladi, shunga qaramay bu ikki she`rning ritmik
1 Каранг: Махмудов Аμмаджон. Узбек адабий тилида су´зларнинг фонетик структураси // "Узбек тили
ва адабиёти" журнали, 1984, 2-сон, 30-34-бетлар.
xususiyatlari bir xil emas. Buning sababi shuki, ularning har birida bo‘g‘inlar turlicha guruhlanib
kelmoqda. qiyos qiling,
1.Kuy avjida4 / uzilmasin torO‘ 9
She`r yarmida4 /sinmasin qalamO‘ 9
Yashab bo‘lmay4/umrini zinhorO‘ 9
Bu dunyodan4/ketmasin odamO‘ 9
2.She`rlarimq /chechagimq,/ hayotimq 9
She`rlarimq / boylikdirq,/bisotimq 9
Yomg‘irdanq / namlanmasq / qanotimqq9
Oshamanq/ bulutlarq / tog‘idanqq9