1. Boshqaruv hisobi. Moliyaviy hisob

102 . Ikkiyoqlama yozuv deganda nimani tushunasiz?
Buxgalteriya hisobining boshqa hisob turlaridan farq qiladigan jihatlaridan biri shundaki, yuz bergan operatsiyaning summasi unda ikki marta, ya’ni bir schetning debetiga, boshqa bir schetning kreditiga yoziladi. Bunday yozuvga ikki yoqlama yozuv usuli deb ataladi. Schyotlarga ikki yoqlama yozuvni, boshqachasiga, buxgalteriya yozuvi, buxgalteriya o‘tqazmasi deb ham ataydilar. Buxgalteriya o‘tqazmalari oddiy va murakkab turlarga bo‘linadi. Oddiy buxgalteriya o‘tqazmasi deganda ikkita schet qatnashgan, shundan biri debetlangan va boshqasi kreditlangan o‘tqazmaga aytiladi. Murakkab o‘tqazmalar – bu uch va undan ko‘p schetlar qatnashib tuzilgan o‘tqazmalarga aytiladi. Bunday o‘tqazmalarda bitta schet debetlanib, ikki va undan ko‘p boshqa schetlar kreditlanadi yoki shuning teskarisi bo‘ladi. Buxgalteriya o‘tqazmalarini turli usullarda berish mumkin : gorizontal, vertikal, schetlar sxemasi ko‘rinishida.
103.Doimiy schetlar deganda nimani tushunasiz?
Doimiy schyotlar deganda hisobot davrining oxirida qoldiqqa ega bo‘ladigan va buxgalteriya balansida aks ettiriladigan aktivlar, xususiy kapital va majburiyatlarni hisobga olishga mo‘ljallangan schyotlar tushuniladi.
104 Passiv schetlarda nimalar hisobga olinadi?
Passiv (lot. passivus — harakatsiz) — 1) korxonaning hamma qarzlari va maj-buriyatlari (aktivning teskari holati); 2) buxgalteriya balansining oʻng qismi, korxona mablagʻlarining paydo boʻlishi, egaligi va maqsadlariga qarab guruhlangan (oʻz zaxiralari, boshqa muassasalardan olingan qarzlar) moliyalash manbalarini ifoda etadi. Passiv- bu tashkilot majburiyatlarini hisobga olish uchun hisob-kitoblar (tashkilot mulkini shakllantirish manbalari; hisobvaraqlar) Ustav kapitali"," Qo'shimcha kapital "va boshqalar).Hisobvaraqlarga yozib olish mulkning boshlang'ich balansini (yoki ochilish balansi 1) yoki uning shakllanish manbalarini ko'rsatishdan boshlanadi. Bunday holda, faol hisobvaraqlarda dastlabki qoldiq hisobning debetida, passiv hisobvaraqlarda - kreditda aks ettiriladi.Keyin hisobvaraqlar ochilish balansidagi o'zgarishlarga olib keladigan barcha operatsiyalarni aks ettiradi. Ochilish balansini ko'paytiradigan qoldiqlar qoldiqning yon tomonida, ochilish balansini kamaytirgan summalar esa qarama-qarshi tomonda qayd etiladi. Binobarin, faol hisobvaraqlarda o'sish hisobning debetida va kreditning pasayishida aks etadi; passivlarda esa, aksincha, o'sish kredit hisobida, pasayishi esa debetda. Agar siz hisobvaraqning yon tomonlarida yozilgan barcha operatsiyalarning summasini qo'shsangiz, hisobvaraqdagi oborotlar olasiz. Hisobvaraqning debetida qayd etilgan umumiy summa debet aylanma deb yuritiladi, va hisobvaraqdagi kredit bo'yicha - kredit deb yuritiladi. Aylanma mablag'larni hisoblashda dastlabki qoldiq hisobga olinmaydi.Hisobning yakuniy qoldig'i (yakuniy qoldiq) qo'shilishi bilan aniqlanadi boshlang'ich balans hisobning bir tomonining aylanishi va natijada hosil bo'lgan summaning qarama-qarshi tomonining aylanmasi. Yakuniy balans dastlabki balans bilan bir xil tomonda qayd etiladi. Shunday qilib, faol hisobvaraqlardagi yakuniy qoldiqni o'rnatish uchun debit aylanmasi ochilish balansiga qo'shiladi va kredit aylanmasi chegirib tashlanadi. Hisobning debetida yangi qoldiq qayd etiladi (mavjud bo'lmasligi mumkin).Aniqlash uchun passiv hisoblarda yakuniy balans kredit aylanmasi boshlang'ich balansga qo'shiladi va debit aylanmasi chiqariladi. Yangi qoldiq hisobning kreditida aks ettiriladi; mumkin emas bo'lishi mumkin. Agar boshlang'ich balans bo'lmasa, hisobot davri oxiridagi qoldiq katta aylanmadan kichikini olib tashlash yo'li bilan topiladi. Ular hisob varag'ining katta aylanmasi summasi aks ettirilgan tomonida yozadilar.