1. buxgalteriya balansi хo’jalikoperatsiyalarivaikkiyoqlamayozuv bizness jarayonlari va ularni hisobga olish

REJA

• 1. BUXGALTERIYA BALANSI
• 2. ХO’JALIKOPERATSIYALARIVAIKKIYOQLAMAYOZUV
• 3. BIZNESS JARAYONLARI VA ULARNI HISOBGA OLISH
• 4. HUJJATLASHTIRISH VA INVENTARIZATSIYA
• 5. BUXGALTERIYA HISOBINING REGISTRLARI VA SHAKLLARI

BUXGALTERIYA BALANSI

Ko‘rsatkichlar nomi	Satr kodi	Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga	Ko‘rsatkichlar nomi	Satr kodi	Hisobot davri boshiga	Hisobot davri oxiriga
	Aktiv				Passiv
I. Uzoq muddatli aktivlar				I. O‘z mablag‘lari manbalari
I-bo‘lim jami:				I-bo‘lim jami:
Balans moddalari				Balans moddalari
II. Joriy aktivlar				II.Majburiyatlar
Balans moddalari				Balans moddalari
II-bo‘lim jami:				II-bo‘lim jami:
Balans aktivi bo‘yicha jami				Balans passivi bo‘yicha jami

Buxgalteriya balansi haqida tushuncha, uning tuzilishi, mazmuni va ahamiyati

• Buxgalteriya balansi – muayyan sanaga pulda ifodalangan va xo‘jalik mablag‘larining turlari, tashkil topish manbalari bo‘yicha iqtisodiy guruhlashtirish hamda umumlashtirish usulidir
• "Aktiv" – faol, amal qilish, mavjud bo‘lish degan so‘zlardan kelib chiqqan. Shundan kelib chiqib, aktiv deganda mablag‘lar qanday amal qilayotganligini, ishlayotganligini ko‘rsatuvchi mablag‘lar guruhlanishini tushunish kerak.
• "Passiv" – nofaol, xolis (betaraf) turmoq, tushuntirish kabi so‘zlarning ildizidan olingan. Tarixan bu atama dastlab faqat qarzga olingan mablag‘larga nisbatan, ya'ni uchinchi shaxslar oldidagi majburiyatlarga nisbatan qo‘llanar edi. Bu bilan mulk egasi qarzga olingan mablag‘larga bo‘lgan munosabatda o‘zboshimchalik (bemalollik)dan o‘zini tutishi kerakligi ta'kidlangan

Aktivlar uch xil xususiyatga ega bo‘lishi kerak:

• a) kelajakdagi iqtisodiy nafni o‘zida mujassamlanishi, bevosita yoki bilvosita pul mablag‘lari yoki ularning ekvivalentilarini ko‘paytirish imkoniyati;
• bu iqtisodiy naflarni nazorat qilish qobiliyatini mujassamlash;
• oldingi bitimlar yoki boshqa voqealarning natijasi bo‘lishi.

Majburiyatlar uch xil xususiyatga ega bo‘lishi kerak:

• a) aktivlarni chiqib ketishi yoki xizmat ko‘rsatish yo‘li bilan to‘lashni vujudga keltiradigan mavjud doimiy majburiyatni o‘zida mujassamlashtirishi;
• b) subyekt uchun majburiyatni bajarilishi majburiyligi va qariyib muqarrarligi;
• c) oldingi bitim yoki oldingi voqealar natijasi bo‘lishi.

Xo‘jalik hisobi asosan qo‘yidagi funksiyalarni bajaradi:

• a) iqtisodiyot tarmoqlarida sodir bo‘layotgan xo‘jalik jarayonlarini kuzatib borish;
• b) kuzatish orqali olingan ma’lumotlarni miqdoriy ko‘rsatmalarda ifodalash;
• v) korxona, tashkilot, muassasa xo‘jalik faoliyatlarini kuzatish nati-jalarini maxsus hujjatlarda qayd etish;
• g) maxsus hujjatlarda aks ettirilgan ma’lumotlarni umumlashtirish va guruhlashtirish, xo‘jalik jarayonlari ustidan nazorat o‘rnatish hamda ularga ta’sir etish.

tuzilish vaqtiga ko‘ra;

• tuzilish vaqtiga ko‘ra;
• axborot hajmiga ko‘ra;
• mulkchilik shakliga ko‘ra;
• aks ettirish obyektiga ko‘ra;
• tozalash usuliga ko‘ra.

XO’JALIK OPERATSIYALARI VA IKKIY OQLAMA YOZUV

• Buxgalteriya hisobi schyotlari - mol-mulkni uning tarkibi, joylashtirilishi va shakllantirish manbalari hamda operatsiyalar bo‘yicha joriy aks ettirish, guruhlash hamda nazorat qilish usulidir.
• "Debet" so‘zi lotincha bo‘lib "u qarzdor", "Credit" so‘zi esa "ishondi" degan ma'noni bildiradi
• Schyotlarda mol-mulk va uning manbasining hisobot davri boshi hamda oxiridagi holati aks ettiriladi. Schyotlarga hisobot davrining boshiga ma'lumotlari buxgalteriya balansining aktiv va passiv qismlari moddalaridan olib yoziladi. Ushbu ma'lumotlar qoldiq yoki saldo deb ataladi.
• Ayrim hollarda ba'zi bir schyotlarda saldo bo‘lmasligi ham mumkin. Debet va kreditda aktiv yoki passsivlarning tarkibidagi o‘zgarishlar aks ettiriladi.
• Hisobot davri ichida schyotning debet qismida yozilgan summalar debet oborot, kredit qismiga yozilgan summalarni kredit oborot deb ataladi.