1 Diplomatik huquq huquqlari va manbalari diplomatik huquq

diplomatik huquq—davlatning xavfsizlik aloqalari orqali faoliyagg boshqaruvchi organlari maqomi va tartibga soluvchi normalar yig'indisini ifodalovchi xalqaro huquq sohasidir.
Diplomatik huquq tizimi diplomatiyaning asosiga:
birinchidan, tibbiy muassasalar yoki xavfsizlik xizmatining ta'minlovchi xizmat xodimlari maxsus missiyalari tomonidan amalga oshirilgan davlatlarning ikki tomoni diplomatiya;
· xalqaro konferensiya va xalqaro sessiyalarda davlatlar delegatsiyalari tomonidan amalga oshirilgan ko'p tomonlama diplomatiya;
· Korxonadan, ularning yuridik shaxslarning xuzuridagi davlat doimiy vakolatxonalari tomonidan amalgagan diplomatiya mos keladi.


2) Diplomatik vakolatxonalarning tashkil etilishi va turlari.
Diplomatik huquq huquqning o'z vaqtida yagona subekti bo'lib kelgan davlatlarning o'zaro amaliyoti natijasida shakllangan va rivojlanishi. Qadimda bo'lgan kabi hozirda ham o'z ichiga o'zapo munosabatlar bir davlat tomonidan biriga yuboriladigan tashkilot aloqalar organlari birlashma. Tashkilot aloqalarning bunday tizimlarga kelshpuvi asosida o'rnatish uchun xavfsizlik idoralari va bir davlat tomonidan bir davlatga yuboriladigan maxsus (vaqtincha, ad hoc) missiyalar keladi.
Diplomatik vakolatxona va maxsus missiyalarga tegishli normalar majmui 1961 va 1969 yilda qabul qilingan Vena konvensiyalarida mujassamlashgan.
Xalqaro-huquqiy adabiyotda aloqalar organlarini ichki davlat va huquqlarga ega.
ichki davlat turiga davlat organlari:
birinchidan, davlat tashkiloti siyosati asoslarini belgilovchi davlatning oliy vakillik organi;
dunyodan, maydonda oliy vakillikni amalga oshiruvchi davlat boshlig'i (u collegial yoki yakka bir shaxsga taalluqli bo'lishi mumkin);
·likni boshqaruvdan, davlat tashkiloti siyosatida umumiy raxbar olib boruvchi hukumat;
turtinchidan, tashkilot ishlar idorasi doirasida.
Doimiy organlarga xavfsizlik vakolatxonalari, ya'ni elchixonalar, missiyalar, yuridik shaxslarning xo'jalik vakolatxonalari, konsullik vakolatxonalari.
Vaqtinchalik organlarga xalqaro konferensiyalar yoki xalqaro organlardagi maxsus missiya va delegatsiyalar kiradi.
Davlatlar o'rtasida diplomatik munosabatlarning o'rnatilishi, vakolatxonalari bilan almashishga olib keladi. uchun, bunday almashishni amalga oshirish uchun maxsus zarur. Hozirgi zamon xalqaro huquq ko'rsatuvchi vakolatli vakolatlar bilan almashishning uch darajasi hozirgi paytdagi huquqdan kelib chikadi. Har bir daraja uchun vakolatxona boshligining ma'lum darajasi to'g'ri keladi.
Eng yuqori daraja - elchixonadir. Unga Favqulodda va Muxtor Elchi darajasiga ega bo'lgan diplomatik vakil raxbarlik qiladi. Undan so'ng Favqulodda va Muxtor Vakil raxbarlik kerak xolda muvakkat ishlar vakil tomonidan boshqariladigan missiya turadi.
Ko'pgina davlatlarda xavfsizlik darajasiga ega bo'lgan diplomatik daraja ham mavjud.
Diplomatik vakolatxonaga uch taqaga bo'linadi. Bular diplomatik; ma'muriy - texnik va xizmat ko'rsatuvchidir.
Diplomatik vakolatxona funktsiyalari:
birinchidan, vakil qilib yuboruvchi davlatning vakolatxonasi davlatda vakillik qilishida;
· vakil qilib yuboruvchi davlatni vakolatxona boshqaruv davlatda (xalqaro huquq ruxsat berilgan doirada) manfaatlarni ximoya qilishda;
· hokimiyatdan, vakolatxona idorasi davlat bilan hukumatda (keng ma'no vakolatxona idorasi davlat idoralarida — davlat va hukumat boshlig'i, tashkilot ishlar vazirligi va vakolatli organlar bilan) mo'zokaralar olib borishda;
· to'rtinchidan, vakolatxona nazorati davlatdagi shart-sharoit va vokealarni mumkin bo'lgan barcha energiya yordamida urganish va ular to'g'risida o'z davlatini himoya qilishda;
beshinchidan vakil qilib yuboruvchi va qabullarda o'zaro hamkorlikda o'zaro dustona aloqalarni rag savdo va rivojlanishda namoyon bo'ladi.
Maxsus missiya funktsiyalari - uning vazifalarini hamda yuboruvchi va qabul qiluvchi davlatlarning o'zaro nazorati bo'yicha vakil qilib yuboruvchi davlat manfaatlarini vakolatxona boshqaruvi davlatda ifodalashda.
Doimiy qilib diplomatik vakolatxona tarkibida vakil yuboruvchi davlat nomidan ish kurish uning boshligiga yuklanadi.
Vakolatxona boshliklari uch toifaga bo'linadi. Ular:
birinchidan, elchilar bosqichi yoki o'zgacha nom bilan yurituvchi ularga mos bo'lgan shaxslar (nunsiylar, oliy komissarlar va xok.);
· dan, yuboruvchi davlat tomonidan qabul qilingan davlat boshlig'i xo'zurida uning nomidan vakillik qilish uchun tayinlangan muxtor vakillar bosqichi (internunsiylar);
davlatdan, qabul qilish davlat tashkiloti ishlar vazirligi xo'rurida yuboruvchi davlat nomidan vakillik qilish uchun tayinlangan muvakkat ishlar bo'yicha vakillar.
Diplomatik vakolat boshliklarini tayinlash uchun qabulxona davlatning roziligi - agreman suraladi. Shundan so'nggina unta yuboruvchi davlat tomonidan tayinlanganligini tasdiqlovchi ishonch yorliga berilgan.
Maxsus missiya tarkibiga vakil qilib yuboruvchi davlat nomidan vakillik qilish uchun bir yoki bir necha shaxs tayinlana-di. Ular yuboruvchi davlatning nomi bilan yuritiladi. Maxsus missiya tarkibiga kiruvchi shaxslar ichidan yuboruvchi davlat missiyasi rahbarini tayinlashi mumkin.
Doimiy diplomatik vakolatxona tarkibiga xavfsizlik, ya'ni diplomatik martabaga (rangga) ega bo'lgan shaxslar (muxtor vakil, birinchi, shaxsiy va doimiy kotiblar, attashe, kotib-arxivarius), harbiy, harbiy-dengiz va harbiy-havo attashelari va vositalari , ma'muriy-texnik va xizmat ko'rsatuvchi boshlashi mumkin.
Maxsus missiya tarkibiga o'z xavfsizlik, ma'muriy-texnik va xizmat ko'rsatuvchi xodimlarni boshqarish.
Diplomatik xavfsizlik vakolatxonasi yoki maxsus missiya boshlig'i topshirig'iga binoan qabul qiluvchi davlat bilan aloqada yuboruvchi nomidan ma'lum funktsiyalarni o'ziga tegishli davlatlar.
Ma'muriy-texnik va xizmat ko'rsatish xavfsizlik vakolatxonasi yoki maxsus missiyaga tegishli xizmat ko'rsatish bo'yicha o'z funktsiyalarini boshqarishlar.
Diplomatik, ma'muriy-texnikaviy xavfsizlik xizmatining ta'riflash tartibi va tekshiruvi soni qabul qilish va yuboruvchi o'zaro xavfsizlik choralari. Qabul davlat boshqaruvi xodimlarini xoxlagan vaqtida persona non grata, ya'ni nomakbul shaxs" deb e'lon qilib, bu shaxslarni yuboruvchi davlatdan diplomatik vakolatxona yoki maxsus missiya tarkibidan chakirib olishlarini talab qilish mumkin. Savdo vakolatxonalari instituti-ba'zi mamlakatlarda davlatning xorijda tashkilot iktisodiy faoliyati o`z huquqini amalga oshiruvchi organ. Savdo vakolatxonalari tashkilot aloqalar organi sifatidagi korxonada davlat tashkiloti savdo monopoliyasini amalga oshirish uchun tashkilotga mahkamlanadi. Tegishli davlatda diplomatik vakolatxonaning tarkibi kismi xisoblanadi. O`z raxbarligi ostida olib boriladigan savdo elchining umumiy tashkiloti iktisodiy aloqalar vazirligiga buysunadi. Savdo vakolatxoansi vakili xukumat tayinlanadi.