1. Elektr ta’minoti fani to‘g‘risida

8. Elektr energiyasi manbalari
Elektr stansiyasi — elektr energiyasi ishlab chiqarish uchun moʻljallangan uskunalar, jihozlar va apparatlar, buning uchun zarur inshootlar va binolar majmui; elektr energiyasi ishlab chiqaruvchi korxona hisoblanadi. Energiya manbalariga qarab, issiqlik elektr stansiyalari (IES, bugʻ turbinali, gaz turbinali, dizelli), gidroelektr stansiya, shamol elektr stansiyasi, gidroakkumulyatsiyalovchi elektr stansiyasi, koʻtarilish suv elektr stansiyasi va magnitogidrodinamik generatorli styalarga boʻlinadi. Atom elektr stansiyasi, geotermal (yer issiqligidan foydalanuvchi) elektr st-yalari va gelioenergetika st-yalari (qarang Geliotexnsha issiqlik elektr st-yasi jumlasiga kiradi. Issiqlik Elektr stansiyasi elektr energetikaning asosi hisoblanadi. Birinchi qudratli elektr st-ya birlamchi energiya manbalari yaqiniga qurish va ishlab chiqarilgan elektr energiyasini uzoq isteʼmolchilarga faqat uch fazali oʻzgaruvchan tok asosidagina uzatish mumkin. Shunday elektr st-yalarning birinchisi 1891-yil M. O. Dolivo-Dobrovolʼskiy tomonidan Laufen shahri (Germaniya)da qurilgan. U suv turbinasining quvvati 300 o.k.ga teng gidroelektr st-ya boʻlgan. Oʻzbekistonda 20asr 10-yillarida barcha elektr st-yalarning umumiy quvvati 3000 kVt dan oshiqroq edi. 1920—30-yillarda Toshkent, Buxoro, Samarqand va boshqalar shaharlarda yirik dizel elektr st-yalari qurildi. Oʻzbekistonda qurilgan birinchi gidroelektr st-ya — Boʻzsuv 1 1926-yil 1-mayda ishga tushirilgan. Keyinchalik birinketin GESlar va IES lari qurilgan. Oʻzbekistonda 20 ta issiqlik va 27 ta gidroelektr st-yalari bor; ular yiliga 52 mlrd. kVt soat elektr energiyasi ishlab chiqaradi
9. Elektr energiyasini ishlab chiqarish
Issiqlik energiyasini ishlab chiqarish, gidroenergetika ishlab chiqarish, atom energiyasini ishlab chiqarish, shamol energiyasini ishlab chiqarish, quyosh energiyasini ishlab chiqarish, magnit suyuqlik energiyasini ishlab chiqarish, to'lqinli energiya ishlab chiqarish, okean termoelektr energiyasini ishlab chiqarish, to'lqin energiyasini ishlab chiqarish, geotermal energiya ishlab chiqarish, biomassa energiyasini ishlab chiqarish va boshqa energiya ishlab chiqarish usullari.
1. Issiqlik energiyasini ishlab chiqarish: ko'mir, neft, tabiiy gaz va boshqa yoqilg'ilarni yoqish natijasida hosil bo'ladigan issiqlikdan qozon suv trubkasidagi suvni yuqori haroratli va yuqori bosimli bug'ga isitish uchun foydalaning va bug 'turbinasini aylantiring, shu bilan haydash. elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun generator. 2. Gidroelektr energiyasini ishlab chiqarish: baland joydan past joyga oqib kelayotgan suvning potentsial energiyasi to‘g‘on orqali kinetik energiyaga aylanadi. Mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantirish uchun generatorni aylantirishi mumkin. 3. Yadro energiyasini ishlab chiqarish: Atom yadrolarining bo'linishi paytida hosil bo'lgan energiyadan foydalanib, reaktordagi suv bug' hosil qilish uchun isitiladi. Bug 'bilan boshqariladigan bug' turbinasi generatorni elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun aylantiradi. 4. Shamol energiyasini ishlab chiqarish: elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun generatorlarni haydash uchun shamol tegirmonlarini haydash uchun shamoldan foydalaning; quyosh issiqlik energiyasini ishlab chiqarish: quyosh issiqlik energiyasini to'plash va bug 'ishlab chiqarish uchun suv quvurlarida suvni isitish uchun issiqlik yig'ish moslamalaridan foydalaning, bu esa o'z navbatida elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun turbinali generatorlarni boshqaradi. 5. Quyosh energiyasini ishlab chiqarish: Quyosh panellari fotoelektrik effektga ega kremniy materiallardan ishlab chiqariladi va yorug'lik energiyasi quyosh energiyasining nurlanishini qabul qilish orqali elektr energiyasiga aylanadi.