1. Elektrolitik dissotsilanish nazariyasi


Download 180.9 Kb.
bet2/5
Sana16.06.2020
Hajmi180.9 Kb.
#119092
1   2   3   4   5
Bog'liq
1. Elektrolitik dissotsilanish nazariyasi


Dissotsilanish darajasi

Elektrolitik dissotsilanish qaytar jarayon bo'lgani sababli
elektrolitlarning eritmalarida ionlar bilan birga molekulalar ham
bo'ladi. Shu sababli elektrolitlarning eritmalari dissotsilanish darajasi
 (grekcha alfa a harfi bilan belgilanadi) bilan tavsiflanadi.



Dissotsilanish darajasi — bu ionlarga ajralgan molekulalarsonining umumiy erigan molekulalar soni N ga nisbatidir:

                                                                                            a=n/N

Elektrolitning dissotsilanish darajasi tajriba yo‘li bilan aniqlanadi
va birning ulushlarida yoki protsentlarda ifodalanadi

Agar a = 0
bo'lsa, u holda dissotsilanish sodir boimagan, agar a = lyoki
100% boisa, u holda elektrolit ionlarga toiiq ajralgan boiadi*.
Agar a — 20% boisa, bu berilgan elektrolitning 100 moleku-
lasidan 20 tasi ionlarga ajralganligini ko'rsatadi.

Turli xil elektrolitlarning dissotsilanish darajasi turlicha boiadi.
Tajriba dissotsilanish darajasi elektrolitning konsentratsiyasiga va
temperaturaga bogiiqligini ko'rsatadi. Elektrolitning konsentratsiyasi
kamayganida, ya’ni u suv bilan suyultirilganida dissotsilanish darajasi
doimo ko'payadi. Odatda temperaturaning ko'tarilishi ham dissotsilanish darajasini oshiradi. Elektrolitlar dissotsilanish darajasiga
qarab kuchli va kuchsiz elektrolitlarga boiinadi .

Kuchsiz elektrolit — sirka kislota elektrolitik dissotsilanganda
dissotsilanmagan molekulalar bilan ionlar orasida qaror topadigan
muvozanatning siljishini ko'rib chiqamiz:

Sirka kislota eritmasi suv qo'shib suyultirilganda muvozanat
ionlar hosil boiish tomoniga siljiydi — kislotaning dissotsilanish
darajasi ortadi. Aksincha, eritma bugiatilganda muvozanat kislota
molekulalari hosil boiish tomoniga siljiydi — dissotsilanish darajasi
kamayadi.

Elektrolitik dissotsilanish qaytar jarayon bo'lgani sababli
elektrolitlarning eritmalarida ionlar bilan birga molekulalar ham
bo'ladi. Shu sababli elektrolitlarning eritmalari dissotsilanish darajasi
 (grekcha alfa a harfi bilan belgilanadi) bilan tavsiflanadi.



Dissotsilanish darajasi — bu ionlarga ajralgan molekulalarsonining umumiy erigan molekulalar soni N ga nisbatidir:

 


Elektrolitlar tabiatiga si qarab kuchli va kuchsiz elektrolitlarga bo'linadi. Kuchli elektrolitlar to'liq , kuchsiz elektrolitlar qisman eritmada ionlarga dissotsilanadi. Kuchsiz elektrolitlarning dissotsilanishi qaytar protsessdir: chunki eritmadagi gidratlangan ionlar to'qnashishi natijasida yana dissosilanmagan molekulalarni xosil kilishi mumkin. Bunday qaytar protsessni molyarlanish deyiladi. Elektrolitik dissotsilanish protsessi kinetik muvozanat qaror topganda, ya'ni dissotsilanish tezligi molyarlanish tezligiga teng bo'lganda sodir bo'ladi. Masalan, sirka kislotaning suvli eritmasi uchun bu quyidagicha yoziladi:

CH3COOH  H+ + CH3COO--

Elektrolitlar dissotsilanish darajasi bilan xarakterlanadi.

Elektrolitning dissotsilangan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soniga nisbati dissotsilanish darajasi deb ataladi. Dissosilanish darajasi kasr sonlar bilan yoki foiz hisobida ifodalanadi.

Bunday qaytar protsessni molyarlanish deyiladi. Elektrolitik dissosilanish prosessi kinetik muvozanat qaror topganda, ya'ni dissotsilanish tezligi molyarlanish tezligiga teng bo'lganda sodir bo'ladi. Masalan, sirka kislotaning suvli eritmasi uchun bu quyidagicha yoziladi:



CH3COOH  H+ + CH3COO--

Elektrolitlar dissosilanish darajasi bilan xarakterlanadi.


Elektrolitning dissotsilangan molekulalar sonining umumiy erigan molekulalar soniga nisbati dissotsilanish darajasi deb ataladi. Dissosilanish darajasi kasr sonlar bilan yoki foiz hisobida ifodalanadi.
Kuchli elektrolitlarga dissotsilanish darajasi 0.3 yoki 30% dan yuqori, kuchsiz elektrolitlarga esa dissotsilanish darajasi 0.3 yoki 30% dan past bo'lgan moddalar kiradi. Dissosilanish darajasi konsentrasiyaga bog'liq bo'lib, eritma suyultirilgan sari ortadi. Chunki eritmaning kichik konsentrasiyasida ionlarning to'qnashish extimolligi kamayadi. Dissotsilanish darajasi temperaturaga bog'liq bo'lib, u ko'tarilishi bilan ortadi, chunki bu xolatda molekuladagi boglanishlar kuchsizlanadi. Kuchli elektrolitlarga kuchli asos, kuchli kislota va tuzlar; kuchsiz elektrolitlarga esa kuchsiz kislota, kuchsiz asoslar va barcha organik kislotalar misol bo’la oladi. Elektrolitlarning dissotsilanish darajasi (a) ni izotonik koeffisiyenti (i) yordamida quyidagi tenglama asosida xisoblash mumkin:


Download 180.9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling