1. Fanining asosiy qismlari. Mashinalar yaratishga quyiladigan talablar

Mashina – dvigatellar, ya`ni harakatga keltiriuvshi mashinalar (bug’ mashinalari, ishki yonuv mashinalari). bu mashinalar vositasi Bilan energiya turlaridan biri aylanma harakatga bo`lgan valning yoki ilgarilanma harakatda bo`lgan polzuning mexanik energiyasiga aylantiriladi.
Ish mashinalari, ya`ni mashina qurollar. bunda mashinalarda materialning (hom ashiyoning) shakli, holati yoki hossasi uzgartiriladi.
O`zgartiruvshi mashinalar. Bu mashinalar yordami Bilan bir tur energiya boshqa bir tur energiyaga aylantiriladi; bunday mashinalarga geniratorlar misol bo`la oladi. Masalan, genirator yordami Bilan mexanik energiya elektr energiyasiga aylantiriladi.
Demak asosiy ishni mashinaning ish organi bajaradi. Masalan, tikuv mashinasinin ish organi uning ninasi, pahta terish mashinasining ish organi shpindellar apparati hisoblanadi. Shundan bizga ma`lumki, har bir mashina tarkibida uning ish organini harakatga keltiruvshi qism ham bulishi lozim ekan. Mashinada ish organiga harakatlantiruvshi kushdan harakat uzatuvshi mexanizm ham bulishi lozim. Yuqorida aytilgan ush qism birga qushilganda mashina agrigati hosil buladi.
Har qanday mashina biror – bir foydali ish bajaradiMashina narmal holatda ishlashi ushun unda qo`yidagi ushta: 1) mashina ma`lum tartibda tuzilgan bulishi; 2) uning qismlari ma`lum tartibda harakatlanishi; 3) mashina tegishli va kuzlangan maqsad asosida foydali mexanik ish bajarishi shart.
Mashinada shu ush belgidan faqat ikkitasi bo’lib, ushunshisi bulmasa, u holda mashina mexanizmga aylanadi. Demak mexanizm foydali ish bajarolmaydi va energiyani bir turdan boshqa bir turga aylantiraolmaydi. Mexanizmning vazifasi ma`lum tartibda harakat qilish yoki harakatni uzatishdan iboratdir.
Shunday qilib mexanizm vositasida ma`lum harakat hosil qilinishi yoki bir harakat uzgartirilishi mumkin.
Mexanizm harakati dovrida shu mexanizm zvenolarida sodir buladigan quzg’alish, tezlik,tezlanish, inersiya kuсhlarining o`zgarish qonunlarini ma`lum bir dovr ishida urganish – mexanizm va mashinalar nazariyasi fanining asosini tashkil etadi.
Mexanizm va mashinalar nazariyasini o`rganishda, avvalo, shu mexanizm tarkibiga kiruvshi qismlar (zvenolar) absolyut qattiq jismlar deb, ularning harakati vaqtida shu qismlarda hish bir deformasiya bulmaydi deb faraz qilinadi.
Mexanizm va mashinalar nazariyasida fizik kattaliklarning ulshov birliklari ihtiyoriy bo`lsa ham, uzunlik o`lshov birligi sifatida metr, vaqt ulshov birligi sifatida sekund, kush ulshov birligi sifatida kilogramm qabul qilinadi. Qolgan barcha murakkab fizik kattaliklar anna shu asosiy fizik kattaliklarga qarab olinadi.