1. Fermentlar xaqida tushincha ▪ Fermentlarning klassifikatsiyasi
Download 58.54 Kb. Pdf ko'rish
|
mustaqil ish
- Bu sahifa navigatsiya:
- Трансферазалар
- Лигазалар (синтетаза)
- Ферментларнинг таъсир этиш принципи
|
Ферментларнинг классификацияси.
Ферментлар асосий белгиларига кўра 6 та катта синфга бўлинади: Оксидоредуктазалар - оксидланиш - қайтарилиш реакцияларини катализловчи ферментлар. Трансферазалар – ташувчи (молекулалар ичида ва молекулалараро кўчишни катализловчи) ферментлар. Гидролазалар – сув иштирокида органик бирикмаларнинг парчаланиш реакциясини тезлаштирувчи ферментлар. Лигазалар (синтетаза) – икки молекула АТФ иштирокида уч пирофосфат боғининг узилиши ҳисобига бирикишини таъминловчи ферментлар. Лиазалар – ногидролитик равишда модданинг парчаланишини таъминловчи ферментлар. Изомеразалар – изомерланиш реакцияларини таъминловчи ферментлар. Улар молекулалар орасидаги кўчиш, оксидланиш - қайтарилиш , кимёвий боғланишни қайта тақсимланиши ҳисобига, кимёвий бирикмаларнинг фазовий изомерланиш реакцияларини катализловчи фермент. Ферментларнинг таъсир этиш принципи Фермент ва субстрат бир-бирига “ қулф – калит ” каби мос келиши керак Субстрат- фермент таъсир этувчи модда Амалиётда қўлланилиши Амилазалар Амалий мақсадларда қўлланиладиган -амилазани ажратувчи Bacillus licheniformis, Bac.amyloliguefaciens, Aspergillus oryzae ва бошқа микроорганизмлардир. Bac.licheniformis дан олинадиган -амилаза жуда юқори ҳароратга чидамлидир ва крахмални 100 С атрофидаги ҳароратда гидролиз қилиш қобилиятига эгадир. Пиво ва вино тайёрлашда солод ўрнига замбуруғнинг амилаза фермент препаратидан фойдаланилади. Бу ишлаб чиқаришни арзонлаштиради ва ғалла харажатини камайтиради. Шунга ўхшаш амилаза эрийдиган крахмал, декстрин олиш учун ҳам ишлатилади. Амилаза ферменти билан ишлов берилган, сабзавот ва мевалардан олинган махсулотлар ўзининг таркибида кўп миқдорда қанд моддалари сақлайди ва яхши ҳазм бўлади, айниқса, бу болаларга фойдалидир. Шарбатларни тиндиришда ишлатилади. Нон ва нон махсулотлари тайёрлашда амилаза хамирни ачишини тезлаштиради ва ноннинг сифатини яхшилайди. Кондитер саноатларида ачитқи замбуруғининг инвертазасидан (сахарозаси) фойдаланилади, сахарозани глюкоза ва фруктозага айлантириб беради, у сахарозани юқори миқдорисида кристалланишининг олдини олади. Текстил саноатида Матоларга охор бериш учун ишлатилган крахмални ипдан тозалашда ишлатилади Протеаза ферменти (оқсилларни парчалайди) ▪ Микроорганизмлардан олинган протеолитик ферментлар пишлоқ тайёрлашда, уни қуйиқлаштириш учун ишлатиладиган ренин ўрнини босиши мумкин, кейинчалик улардан гўштни юмшатиш (тендиризация) учун фойдаланила бошланди. Бундан ташқари, балиқ тузланганда унинг пишишини тезлатиш, вино ва пиво тайёрлашда ишлатилмоқда. ▪ Фармацевтикада тишни оқартириш учун тиш пастасига қўшилади. ▪ Тўқимачилик саноатида микроорганизмларнинг ферментлари зиғирнинг сомонига ишлов бериб, ундан тола олиш учун кўпдан бери ва кенг қўлланиб келинмоқда. ▪ Тери ишлаб чиқариш саноатида микроб протеаза ферменти терини ошлашда ва уни майинлаштиришда ишлатилади. Таркибида протеаза ва липаза бўлган комплекс препаратни ишлатиш натижасида жараён тезлашади ва юқори сифатли жун олиш имконияти вужудга келади ▪ Микроб ферментлари тиббиётнинг турли хил соҳаларида даволовчи восита сифатида ва клиник анализларни олиб боришда қўлланилади. Яллиғланиш жараёнларини ва куйишни даволаш учун протеиназа препаратлари қўлланилади. Одам организмида айрим ферментларни синтезланиши бузилганда, алоҳида ва комплекс ҳолда ферментлар истеъмол қилинади. Масалан: ошқозон ости безини функцияси бузилганда, таркибида протеиназа, амилаза ва липаза комплекси бўлган препарат қабул қилинади. мультмедия Fermentatif reaksiyalarni borish bosqichlari ▪ Muhitning ferment faolligiga ta’siri. Fermentlar molekulasining sirtida ko‘pgina zaryadlangan guruhlar mavjud. Ferment molekulasining umumiy zaryadi manfiy va musbat zaryadlangan guruhlaming nisbati bilan belgilanadi. Muhitning o ‘zgarishi zaryadning ortishi yoki pasayishiga olib keladi. Muhitning ma’lum qiymatida oqsil zarrelektroneytral bo‘lib qoladi, ya’ni manfiy va musbat zaryadlar soni bir xil bo’lib qoladi va ferment molekulasi zaryadga ega bo’lmaydi, ya’ni izoelektrik nuqtada bo‘ladi. Ko‘pchilik fermentlar yuqori turg‘unlik va faollikka izoelektrik nuqta yoki unga yaqin bo’lgan sharoitda ega boladilar. Muhitning keskin o ‘zgarishi molekula konformatsiyasining o‘zgarishiga olib keladi; denaturatsiya va fermentning inaktivatsiyalanishini vujudga keltiradi. Fermentativ faollik eng yuqori bo‘lgan nuqta fermentning optimal pH deb ataladi. Bunda ham ferment faol markazidagi funksional faol guruhlar maksimal reaksion holatda ham substrat fermentning bu guruhlar bilan bog'lanishining eng qulay holatida bo’lishi mumkin. Ferment faolligining pHga bog‘liqligi qo‘ng‘iroqsimon shaklga ega. Hujayra ichida joylashgan fermentlar odatda neytral muhit (pH 7,2), ya’ni tana suyuqliklari ega bo’lgan pH qiymatiga egadirlar. Pepsin kabi hujayradan tashqarida faollik ko‘rsatuvchi fermentlar optimum pHga kislotali muhitda ega bo’lishlari mumkin Fermentatif reaksiyalarni borish bosqichlari |
