1. “Fizika” faniga kirish. Fizika fanining prеdmеti va uslublari. Kinеmatika asoslari

ilgarilanma, aylanma va tebranma.

Ilgarilanma 

harakat: 
Harakat

davomida jismning hamma nuqtalari bir xil

ko‘chsa, bunday harakatga ilgarilanma 


harakat deyiladi.
Jismlar harakatini uch turga: ilgarilanma, 
aylanma va tebranma harakatlarga
bo‘lish shartli bo‘lib, bu murakkab 
harakatlarni tahlil qilishni osonlashtiradi
va

matematik

ko‘rinishda 
ifodalash
imkonini beradi. 


SKALYAR VA VEKTOR KATTALIKLAR 
Fizik kattaliklarni ikkita guruh – skalyar va vektor kattaliklarga bo‘lish mumkin. 
Yo‘nalishining ahamiyati bo‘lmagan, faqat son qiymati bilan aniqlanadigan
kattaliklar skalyar kattaliklar deb ataladi. 
M: Hajm, vaqt, yo‘l, massa, energiya kabi fizik kattaliklar skalyar kattaliklardir.
Son qiymatlari va yo‘nalishlari bilan aniqlanadigan kattaliklar vektor 


kattaliklar deb ataladi.
M: Odatda, vektor kattaliklar ustiga yo‘nalish – 
strelka qo‘yiladi. M: kuch –
⃗, tezlik – ⃗, ko‘chish 
–
⃗ ko‘rinishda ifodalanadi. 


Vektor kattaliklarni qo„shish va ayirish 
Ikkita vektorni qo‘shish uchun birinchi 
vektorning oxiriga ikkinchi vektorning boshi
qo‘yiladi va birinchi vektorning boshidan ikkinchi vektorning oxiriga yo‘nalgan 
vektor o‘tkaziladi.
⃗ ⃗⃗ ⃗ Shu vektor ikki 
vektorning yig‘indisi bo‘ladi.
Bir vektordan ikkinchi vektorni ayirish uchun 
ikkala vektorning boshlari bir nuqtaga qo‘yiladi va
ikkinchi vektor uchidan 

---

5
birinchi vektor uchiga yo‘nalgan vektor o‘tkaziladi. 

⃗ ⃗ ⃗⃗
Shu vektor ikki vektorning ayirmasi bo‘ladi. 

Yo‘nalishi va son qiymati bir-xil bo‘lgan vektorlar teng vektorlar deyiladi