1. Fizika tarixi fanining predmeti, vazifalari va tadqiqot usullari

5. Olamning moddiy asosi
Geraklit Olov; anaksimandr apeyron: Anaksimen havo; Fales suv; Pifagor sonlar; Aristotel 4 unsurHamma narsa oqadi!" - deb da'vo qilgan Efes faylasufi Geraklit (mil avv 530-470 yillar). "Bir daryoga ikki marta kirib bo'lmaydi."Geraklit dunyo konsepsiyasini doimo alangalanadigan va doimo o'chadigan olov sifatida yaratdi. "Dunyo, - deb ta'kidladi Geraklit, “shunday moddiylikki, uni na xudolar va na odamlarning hech biri yaratmagan, balki u ma’lum qonuniyat asosida alangalanib turadigan va tabiiy ravishda o'chadigan olov bo'lgan, mavjud va bo'ladi " Fales Olam asosida suv turadi;Yunonlar uchun kichik ayiq yulduzidan yo’lchi yulduz sifatida foydalangan; Oy qaytgan yorug’lik hisobidan shulalanadi ;Quyosh tutilishi sababi Oy soyasiga tushishi; Quyosh va oy sirti Yer moddasidan iborat Suv qattiq holda yerni, bug’lanib havoni hosil qiladi.Pifagor Sonlarga ilohiy tus beradi. Hamma narsani sonlar orqali ifodalash mumkin; 1-olamning umumiy asosi,2-qaramqarshiliklar ramzi, 3-tabiat ramzi. Pirostentrik nazariya asoschisi -markaziy olov atrofida quyosh, yer, oy va behsta planeta aylanadi. Jami to’qqizta bu xosiyatsix sondan qochib anti yerni qo’shadi jami 10 ta bo’ladi. Shu maktab namoyandasi Aristrax Samosskiy markazda quyosh deb qaraydi. Yer harakatlanashi va shar saklida ekanligi haqidagi fikr yangilik. Aristotel “Fizika», «Osmon to’g’risida», «Paydo bo’lish va yo’qolish», «Metrologiya», «Muammolar», «Mexanika» “Метафизика Yer olam markazi, ya’ni barcha samoviy jismlar Yer atrofida aylanadi. Aristotel fizik hodisalarni izohlashda matematik formulalardan vatajribadan foydalanmaydi. Kundalik hayotda og’irroq jismlar Yer markazi tomon, yengilroq jismlar (havo, olov) yuqoriga olam shariga intiladi Mexanik harakatning sababchisi unga qo’yilgan birinchi turtki. Otilgan jismlar harakatining sababchisini muhit, ya’ni havo bo’lib, jism siljiganda u egallagan joyda bo’shliq (vakuum) vujudga keladi. Bo’shliqni to’ldirish uchun havo jismga turtki beradi va harakat shu zaylda davom etadi. Harakatni tabiiy va majburiy harakatga ajratadi.Tabiiy harakat osmon jismlarining harakati va jismlarning o’z tabiiy o’rniga intilishi, boshqa harakatlar majburiy harakat. Ular majburlovchi sabab asosida ro’y beradi. Demokritning moddalar tuzilishi atom nazariyasining asosiy tushunchalari quyidagilar hisoblanadi: 1.Hech nimadan hech nima paydo bo’lmaydi. Bor narsalar yo’qolmaydi. Hamma o’zgarishlar bo’linish va qo’shilishlar tufayli hosil bo’ladi. 2.Hyech nima tasodifiy paydo bo’lmaydi, ular ma’lum sabab va zarurat tufayli hosil bo’ladi.3.Atom va cheksiz sof bo’shliqdan boshqa narsa yo’q. Boshqa hammasi shunday tuyuladi.4. Atomlar son-sanoqsiz va shakl jihatdan turlichadir.5. Moddalar orasidagi farq undagi atomlar soni, shakli, miqdori va tartibi bilan belgilanadi.6. Ruh (jon) ingichka silliq va dumaloq atomlardan tashkil topgan bo’lib, olov atomlariga o’xshaydi. Bu atomlar o’ta harakatchan, barcha jismlar orqali o’ta oladi va shu tufayli hayot yuzaga keladi.