1. Hammaxo`r zararkunadalar va ularning bioekalogik xususiyatlarini o`rganish Zararli chigirtkalar

Tunlamlar

Kuzgi tunlam - Agrotis segetum Den.et Schiff.

Undov tunlami - A.exclamationis L.
G'o’za, makkajo’xori, lavlagi, tamaki va zararlanadigan boshqa ekinlarda sinaladigan dorining xususiyatiga ko’ra tajribalar turli-tuman usullarda o’tkazilipsh mumkin. Masalan, chigitni (yoki boshka urug’ni) ekishdan oldin upalash, ekin ekilishi yoki nihollik davrida superfosfat bilan birga donador insektitsidni tuproqqa kiritish, o’simlikning nihollik yoki ko’chatlik davrida (qurtlar shikastlash davri) sinaladigan dorini suv bilan purkash kabi keng tarqalgan usullardan birini qo’llash mumkin. Bunda, agar avvalgi har ikkala usul uchun qurt zichligi oldindan ma'lum bo’lmasa, uchinchi usulda tajriba qo’yish uchun zararkunandaning zichligi har 1 m² da o’rtacha 1 donadan kam bo’lmasligi kerak.
Tajriba rejasi (sxemasi) kamida uch variantdai tashkil topib, u tajriba, andoza va nazorat variantlaridan iborat bo’lishi lozim. Ishchi eritmasi sarfining me'yori ekinga va ishlatiladigan purkagich turiga bog’liq.
Sinovdagi dorilarning biologik samarasi ekin nihollarining shikastlanishi hamda daladagi qurtlar zichligi bilan belgilanadi. Buning uchun dalada nihol paydo bo’lgach (birinchi 2 ta usul uchun), 3, 7, 14 va 28 kunlari nazorat o’tkaziladi. Shuningdek, nihollarga dori purkash usuli ko’llanilganda bu boradagi ish dori sepilishdan 1 kun oldin va undan keyin xuddi yuqorida qayd etilgan muddatlarda nazorat qilinadi.
Nazorat har bir bo’linmada (takrorda) 10 tadan namuna hisoblash yo’li bilan bajariladi.
Namuna ekin nihollari chizig’idan 25 sm kenglikda va 1 m uzunlikda bo’lib, 0,25 m² ni tashkil etadi. Bo’lakchani nazorat qilganda qurtlarning aniqlangan umumiy soni (yoshi belgilanib) hamda nihollarning shikastlangan umumiy soni belgilanadi. Bunday tajribalarda mumkin qadar begona o’tlar bo’lmasligi kerak. Begona o’tlar mavjud bo’lganda ularning shikastlanishi va ostida qurt bor-yo’qligi tekshiriladi. Tekshirishda har bir bo’lakcha ildiz chuqurligida kovlab ko’riladi. Biologik samaradorlikni hisoblash uchun tajribada nazoratdagiga nisbatan qurt sonining kamayishi hamda shikastlangan o’simliklar o’rtasidagi farq asos bo’lib xizmat qiladi.
Bunda dastlabki ikki usul, quyidagi formula yordamida hisob-kitob qilinadi:
S X100 %
A ya'ni:
S - samaradorlik, %;
A - nazorat uchastkasidagi qurt soni yoki o’simlik shikastlanish darajasi;
V- tajriba uchastkasidagi qurt soni yoki o’simlik shikastlanish darajasi.
jadval
Kuzgi tunlamga qarshi ................................................... biologik samaradorligi
(Qanday tajriba, qachon va qayerda qo’yildi, ekin va navi)

Variantlar	Dori sarf me'yori l/kg/ga	2,5 m^2 dagi umumiy qurt soni, kunlar bo’yicha, dona				Samaradorlik, %, kunlar bo’yicha
		33	77	114	221	33	77	114	221
yangi dori andoza
nazoratNSR

Dori purkash usuli bilan sinalganda esa 1-nchi qismda ko’rsatilgan Abbot formulasi ishlatiladi:
S = Av −Va X100%
Av
Dorining ildiz kemiruvchi qurtlarga qarshi qoniqarlilik darajasi biologik samaradorlik 75 % dan yuqori bo’lsa hisoblanadi.
Olingan natijalar quyidagi jadvalga kiritilib, hisobot yoziladi (jadval).