1-ilovа 2-ilova 3-ilova

kanallari yordamida uzatiladi.
Global tarmoq— dunyoning ixtiyoriy davlatidagi kompyuterlarni o'zida
birlashtirish imkoniga ega bo'lgan tarmoq. Bu tarmoq internet (Internet) deb
ham yuritiladi.

---

5-ilova
Internet— bu minglab lokal va mintaqaviy kompyuter tarmoqlarini bir
butun qilib birlashtiruvchi butun dunyo kompyuter tarmog'i.
Tarmoqlarning texnik vositalari
Kompyuter tarmoqlari (qisqacha tarmoqlar) server (yoki xizmatchi kompyuter),
konsentrator (HUB), axborot uzatish kabellari va modemdan tashkil topadi. Har bir
qurilmaning xususiyatini qisqacha yoritib o'tamiz.
Server — tarmoq ishini ta'minlovchi maxsus kompyuter.
Server disklarida kompyuterlarni birgalikda ishlash imkonini beruvchi dasturlar,
ma'lumotlar omborlari va boshqalar saqlanadi. Bundan tashqari, serveriar modemli va
faksli aloqalarni, ma'lumot-larni bosmaga chiqarish ishlarini amalga oshiradi.
Serverda joylashgan dasturlardan foydalanish doirasi umumiy masalaning qo'yilishiga
ko'ra cheklangan bo'lishi mumkin.
Konsentrator (HUB)—tarmoqda kompyuterlarni o'zaro axborot al-mashinuvini
ta'minlovchi maxsus qurilma (15-rasm). UlarS, 12, 16 ta kompyuterni o'zaro bog'lashi
mumkin.
Axborotni uzatish kabellari tarnioqda axborotni bir kompyuterdan boshqasiga
uzatish uchun xizmat qiladi (odatda,koaksialkabelishlatiladi).
Modem axborotni kompyuterdan uzatish kabeliga o'tkazuvchi maxsus elektron
qurilma.
Modem «modulyator» va «de-modulyator» so'zlari birikmasidan hosil bo'lgan.
Bu qurilma yor-damida axborotlar uzatuvchi kompyuterda raqamli ko'rinish-dan
analog ko'rinishiga aylantiri-ladi, shuningdek, qabul qiluvchi kompyuterda analog
ko'rinishidan raqamli ko'rinishga aylantiriladi. Boshqacha aytganda, modemning
vazifasi kompyuterda «0» va «1» ko'rinishida tasviilangan ma'lumotni ikki asosiy
chastotalik telefon signallariga va aksincha, telefon signalini «0» va «1» yordamida
kodlangan axborot ko'rinishiga o'tkazib berishdan iborat. Modemning asosiy
xarakteristikasi bodlarda o'lchanadigan ma'-lumotlarni uzatish tezligidan iborat.
Zamonaviy modemlarning tez-ligi 2400, 9600, 14400, 19200, 22880 va 33600 boddan
iborat. Elektron aloqalar uchun ushbu modemlarning ixtiyoriysidan foydalanish
mumkin.
Kompyuterlar tarmoqda ishlashi uchun serverga kerakli operatsion tizim o'matilishi
kerak. Bunday operatsion tizimlar ikki turga bo'linadi. Masalan, Windows for
Workdows 95, Windows - 1 Workstation operatsion tizimi serversiz tarmoqlarni
tashkil etish imkoniga ega bo'lgan operatsion tizimlar hisoblanadi. Bunday tarmoqdagi
kompyuterlar teng huquqli hisoblanadi. Ikkinchi turdagi operatsion tizimlarda
tarmoqni hosil qilish uchun maxsus kompyuter — server ajratiladi. Ularga Novell Net
Ware NT Server va boshqalarni misol qilib keltirish mumkin. Bunday operatsion
tizim kompyuter ishini ishonchli va samarali qilib amalga oshiradi.

---

1. Kompyuter tarmog'i deb nimaga aytiladi?
2. Kompyuter tarmog'ining qanday turlari mavjud?
3. Lokal tarmoq haqida gapirib bering.
4.
Vazifa
Internet, intranet, local tarmog’iga misollar T shemasida
keltirilsin
Internetning paydo bo'lish tarixiga qisqacha to'xtalib o'taylik. 1969-yilda AQSH Mudofaa
vazirligining istiqbolli tadqiqotlar agentligi(Advenced Research Projects Agency, ARPA)ga
mamlakatdagi barcha harbiy (ilmiy tadqiqot va o'quv) muassasalardagi kompyuterlarni
birlashtiruvchi yagona tarmoq yaratish topshirilgan edi. Bu tarmoq harbiy mutaxassislarga
axborot almashishga yordam ko'rsatishga mo'ljallangan edi.
Uni yaratishda foydalanuvchilarning tizimga kirish rmkoniyati, boshqa kompyuterlardagi
dasturlarni ishlatish, fayl va xabarlarni elektron aloqa orqali uzatish va boshqalar nazarda
tutilgan. Eng asosiysi, tizimni ishlab chiqaruvchilar oldiga ishonchli, ayrim kompyuter yoki
aloqa kanallari ishdan chiqqanda ham o'z ish qobiliyatini saqlab qoluvchi, «o'ta chidamli»
tarmoqni yaratish masalasi qo'yilgan edi.
ARPA Net tarmog'ining rivojlanishi bilan turli tarmoqlarni o'zaro bog'lash, ya'ni yagona
tarmoq yaratish muammosi yuzaga keladi. Bunday standart 1974- yilda yaratildi. 1983- yilda
esa AQSH Mudofaa vazirliginmg ARPA Net shaxobchalaridagi barcha mashinalarida ishlab
chiqilgan stand art lard an foydalanish haqida buyruq chiqarildi. Bu standartlarni ishlatish
uchun esa o'sha paytlarda keng tarqalgan operatsion tizim UNIX operatsion tizimi ishlatildi.
1986- yilga kelib AQSH Milliy fanlar fondi (National Science Foundation — NSF)
tomonidan o'zining oltita superkompyuterli markazini birlashtirish uchun tayanch tarmoq
yaratildi. Bu tarmoq juda quvvatli va yuqori sifatli qurilmalar va AQSH Mudofaa vazirligi
tomonidan belgilangan standartlarga asoslangan edi. 1992- yil NSF kompaniyasi ana shu
tayanch tarmoqni boshqarishiga kelishib olindi. Ana shu vaqtdan boshlab internet nafaqat
davlat muassasalarida, shuningdek, tijorat maqsadlarida ham ishlatila boshlandi. Internet
asta-sekin AQSH chegaralaridan chiqib boshqa mamlakatlarga, dastlab Yevropa, keyinchalik
Osiyo, Afrikaga ham tarqaldi. Bugungi kunda internet dunyoviy tarmoqqa aylangan.
Internetning tarkibiy qismlari va resurslari haqida qisqacha to'xtalib o'tamiz.
Modem axborotni kompyuterdan uzatish kabeliga o'tkazuvchi maxsus elektron
qurilma.
Modem «modulyator» va «de-modulyator» so'zlari birikmasidan hosil bo'lgan. Bu
qurilma yor-damida axborotlar uzatuvchi kompyuterda raqamli ko'rinish-dan analog
ko'rinishiga aylantiri-ladi, shuningdek, qabul qiluvchi kompyuterda analog ko'rinishidan
raqamli ko'rinishga aylantiriladi. Boshqacha aytganda, modemning vazifasi kompyuterda «0»
va «1» ko'rinishida tasviilangan ma'lumotni ikki asosiy chastotalik telefon signallariga va
aksincha, telefon signalini «0» va «1» yordamida kodlangan axborot ko'rinishiga o'tkazib
berishdan iborat. Modemning asosiy xarakteristikasi bodlarda o'lchanadigan ma'-lumotlarni
uzatish tezligidan iborat. Zamonaviy modemlarning tez-ligi 2400, 9600, 14400, 19200,
22880 va 33600 boddan iborat. Elektron aloqalar uchun ushbu modemlarning ixtiyoriysidan
foydalanish mumkin.
Kompyuterlar tarmoqda ishlashi uchun serverga kerakli operatsion tizim o'matilishi kerak.
Bunday operatsion tizimlar ikki turga bo'linadi. Masalan, Windows for Workdows 95,
Windows - 1 Workstation operatsion tizimi serversiz tarmoqlarni tashkil etish imkoniga ega
bo'lgan operatsion tizimlar hisoblanadi. Bunday tarmoqdagi kompyuterlar teng huquqli
hisoblanadi. Ikkinchi turdagi operatsion tizimlarda tarmoqni hosil qilish uchun maxsus
kompyuter — server ajratiladi. Ularga Novell Net Ware NT Server va boshqalarni misol qilib
keltirish mumkin. Bunday operatsion tizim kompyuter ishini ishonchli va samarali qilib
amalga oshiradi.
Tayanch iboralar: server, electron aloqa, modem, HTML, WWW.

---

Tarmoqning texnik vositalariga nimalar kiradi?
Server nima?
Modem nima? Uning vazifasini tushuntirmg.
Tarmoqning axborot ashyolariga nimalar kiradi?
a