1. Inflyaciya haqqında teoriyalıq túsinik

Bahalar eki retke ósiwi ushın zárúr jıllar sanı

Mısal ushın, jıllıq inflyatsiya dárejesi 7 % ke teń bolsa, shama menen 10 jılda bahalar eki retke asadı, yaǵnıy, (70:7 = 10 ).

Real JIÓ hám jamģarıwdıń neshe jıldan keyin eki ret asıwın esaplaw zárúr bolǵan jaǵdaylarda da «70-muǵdar qaǵıydasınan» paydalanıladı.
Puldıń qádirsizleniw dárejesi túrli mámleketlerde hár qıylı bolıwı múmkin. Inflyaciya dárejesi rawajlanǵan mámleketlerde tómenlew hám ol tez ótiwi, ekonomikalıq tárepten tómen rawajlanǵan mámleketlerde onıń dárejesi joqarı, uzaq hám “emlew” de kóbirek waqıt talap etiwi múmkin. Mısalı, 1971 - 1984-jıllarda bahalar ósiw tempin alatuǵın bolsaq, ol rawajlanǵan mámleketlerde 4,9% ten (Germaniya ) 71% (Jazair) ge shekem bolsa, rawajlanıp atırǵan mámleketlerde 8,5% ten (Hindistan) 153% ke (Argentina ) jetken. Inflyaciyaniń kórinetuǵın bolıwı hár bir mámleket ekonomikasınıń rawajlanıw dárejesine, milliy xojalıq iskerligine hám ózgesheligine, milliy dástúrlerine, regionlıq, ekonomikalıq hám siyasiy rawajlanıw qásiyetlerine baylanıslı.

2. Infliyaciyanıń túrleri

Órmelewshi inflaciya. Bunda baha áste ósedi hám inflaciya páti jılına 1-3 % ten 5-10 % ke shekem boladı. Mámlekette ekonomikalıq ósiw dawam etedi, jumıssızlıq úlken bolmaydi, bunday inflaciya ádetde, ekonomikalıq rawajlanǵan mámleketlerge tán bolıp tabıladı. Bul inflyaciya kerisinshe islep shıǵarıwdı jáne de rawajlandırıwdı xoshametlewshi faktor retinde kórinetuǵın bolıwı múmkin. Puldıń qunı turaqlılıǵındaǵı ózgeriw sezilmewi múmkin. Mısalı 1998-jılda inflaciya páti Avstriya, Belgiya, Germaniyada - 1.0 %, Ispaniya, Ullı Britaniya hám AQSH da - 2 %, Greciyada bolsa 4.8 % ti quraģan. Bulardan tısqarı bul gruppaǵa Batıs Evropanıń basqa mámleketleri, Kanada, Yaponiya, Singapur, Malayziya, Qubla Koreya, Saudiya Arabıstanı hám basqalar kiredi.
Júzip juretuǵın inflatsiya. Bunda jıllıq inflaciya páti 10 % ten 100 % ke shekem boladı. Mámlekette baha tezirek óse baslaydı, ekonomikalıq ósiw páti tómenleydi, jumıssızlıq kóbeyip baradı. Bunday inflaciya rawajlanıp atırǵan mámleketlerge tán bolıp tabıladı. Mısalı 2000-jılda Rossiyada inflaciya - 18 % ti, Ózbekstanda bolsa - 24 % ti quraģan. 2002-jılı Ózbekstanda inflaciya dárejesi jùdá tómenledi, onıń ortasha aylıq muǵdarı 1.6 % ten ibarat boldı.