1. Ишбилармонлик муҳити таҳлили

1. Атроф-муҳитнинг табиатини баҳоланг (масалан, у ўзгарадими ?).
2. Ўтмишда ташкилотга таъсир қилган ёки келажакда буни амалга ошириши мумкин бўлган таъсирларни аниқланг.
3. Дарҳол ёки рақобат муҳитида ишдаги асосий кучларни аниқлайдиган таркибий таҳлилни тайёрланг.
Ушбу учта қадамлардан муҳим жиҳатларини аниқлаши керак. Кейин қуйидаги саволларни бериш керак:
4. Ташкилотнинг бошқа ташкилотларга нисбатан позицияси қандай?
5. Атроф-муҳит қандай таҳдидлар ва/ёки имкониятларни келтириб чиқаради?
Ташкилотнинг муҳити бир неча усул билан текширилиши мумкин. Булар қуйидагилар:
(а) Глобал/локал (Global/local). Баъзи ташкилотлар дунё бўйлаб фаолият кўрсатмоқда. Бироқ, улар ҳали ҳам ўзлари фаолият юритаётган ёки експорт қилаётган мамлакатлар ёки бозорларнинг маҳаллий талабларига сезгир бўлишлари керак. Баъзи компаниялар бошқаларга қараганда глобал рақобатга кўпроқ дуч келишади.
(b) Умумий / вазифа (General/task). бу улар фойдаланадиган усул, яъни қуйидагилар:
(d) Умумий (ёки макро) муҳит (The general (or macro) environment) барча ташкилотларга билвосита таъсир кўрсатадиган барча омилларни қамраб олади, масалан: умумий иқтисодий тенденциялар, аҳолининг ўсиши, янги технологиялар. Бу омиллар PEST (political-legal, economic, social-cultural, technological) (сиёсий-ҳуқуқий, иқтисодий, ижтимоий-маданий, технологик) омилларга қисқартирилади;
(e) Вазифа (ёки микро) муҳит (The task (or micro) environment) ташкилотга бевосита таъсир кўрсатадиган соҳаларни, масалан, хом ашё, рақобатчилар ва мижозларни сотиб олиш қобилиятини ўз ичига олади. Porter вазифалар муҳитини бешта рақобатбардош кучга таҳлил қилади, улар бўлимда муҳокама қилинади.
Атроф-муҳит ноаниқлик манбаи. Бошқача қилиб айтганда, қарор қабул қилувчилар атроф-муҳит омиллари тўғрисида етарли маълумотга эга эмаслар ва кўп нарсалар уларнинг назоратидан ташқарида. Умумий ноаниқлик даражаси икки ўқ бўйича баҳоланиши мумкин: соддалик/мураккаблик ва барқарорлик/динамизм.
(а) Оддийлик/мураккаблик (Simplicity/complexity).
(b)Ташкилот дуч келадиган турли хил таъсирлар. Ташкилот қанчалик очиқ бўлса, таъсирларнинг хилма-хиллиги шунчалик катта бўлади. Ташкилот фаолият кўрсатадиган бозорлар сони қанчалик кўп бўлса, у таъсир қиладиган субъектлар сони шунчалик кўп бўлади.
(d) Керакли билим миқдори. Муваффақиятли ишлаш учун баъзи муҳитда билим талаб қилинади. Масалан, барча корхоналар солиқ тизимини билишлари керак, аммо фармацевтика корхоналари янги дори-дармонларни мажбурий синовдан ўтказиш тартиб-қоидалари ҳақида билишлари керак.
(e) Экологик таъсирларнинг ўзаро боғлиқлиги мураккабликни келтириб чиқаради. Импорт ва экспорт қилувчи компаниялар ўзларининг валюта курсларига бўлган фоиз ставкаларидаги сезиларли ўзгаришлари. Кейин фоиз ставкалари компаниянинг қарз олиш харажатларига таъсир қилади. Сценарий-қурилиш ва моделлаштириш-бу атроф-муҳит шароитларини тушунишни ривожлантириш учун мураккабликлар билан курашиш усуллари.