1. «Jarayonlar va qurilmalar» fanining mazmuni

Texnikaviy gidravlika asoslari. 
Gidravlika, gidrostatika, suyuqlik, zichlik, og‘irlik, qovushqoqlik, issiqlik o‘tkazuvchanlik, 
issiqlik siьimi, xarorat o‘tkazuvchanlik, bosim. 
Gidromexanika - suyuqlikning muvozanati va xarakatini xamda suyuqlik bilan unga to’la yoki 
qisman cho’ktirilgan jism o’rtasidagi o’zaro ta’sirini o’rganuvchi fan. Sanoat qurilmalarida olib 
boriladigan issiqliq va modda almashinish jarayonlarining tezligi ko’pincha gidromexanika 
qonuniyatlariga bog‘liq bo‘ladi. Gidromexanika konunlari va ulardan amaliyotda foydalanish 
usullari gidravlika fanida o‘rganiladi 
Eylerning suyuqlik muvozanat xolatining differensial tenglamasi deyiladi. Suyuqlikning 
istalgan nuqtasidagi gidrostatik va og’irlik kuchini aniqlash uchun bu tenglamalar sistemasini 
integrallash kerak. Tenglamalarning integrali gidrostatikaning asosiy tenglamasi bulib,
muxandislik xisoblash ishlarida keng qo’llaniladi.

---

Bosim va temperatura ta’sirida o’z xajmini o’zgartirmaydigan yoki siqilmaydigan, o’zgarmas 
zichlikka ega va ichki ishqalanishi (qovushqoqligi) bo’lmagan suyuqliklar ideal suyuqlik deb 
aytiladi. Aslida esa xar qanday suyuqlik bosim yoki temperatura ta’sirida o’z xajmini 
o’zgartiradi. Xar qanday suyuqlikda ichki ishkalanish kuchi va qovushqoqlik bo‘ladi 
Bosim va temperatura ta’sirida o’z xajmini o’zgartirmaydigan yoki siqilmaydigan, o’zgarmas 
zichlikka ega va ichki ishqalanishi (qovushqoqligi) bo’lmagan suyuqliklar ideal suyuqlik deb 
aytiladi. Aslida esa xar qanday suyuqlik bosim yoki temperatura ta’sirida o’z xajmini 
o’zgartiradi. Xar qanday suyuqlikda ichki ishkalanish kuchi va qovushqoqlik bo‘ladi. Demak, 
xaqiqatda tabiatda ideal suyuqlik bo’lmaydi, ya’ni barcha suyuqliklar xaqiqiy suyuqlikdir. 
Ammo ba’zi suyuqliklarning qovushqoqligi juda kichik bo‘ladi. Ular temperatura va bosim 
ta’sirida o’z xajmini shu qadar kam o’zgartiradiki, bu o’zgarishni amalda xisobga olmasa xam 
bo‘ladi. Bunday suyuqliklar shartli ravishda. ideal suyuqliklar deyiladi. Bu tushuncha xaqiqiy 
suyuqlik qonunlarini o’rganishni osonlashtiradi. Elastik suyuqliklarning hajmi temperatura va 
bosim ta’sirida keskin o’zgaradi.