1. Kirish. Bug‘ va gaz turbina qurilmalari sхеmalari

15-mavzu. IEM larda qo‘shimcha yoqilg‘i sarfi. Qo‘shimcha yoqilg‘i sarfi. Gaz turbinali IEM lar.
Gaz turbinali IEM lari, ularning sxemalari. Gaz turbinali IEM larining energetik ko‘rsatgichlari. Gaz turbinali IEM larining texnik-iqtisodiy ko‘rsatgichlari. Gaz-turbinali IEM dan issiqlik berishni rostlash.
Issiqlik elektr markazi (IEM) — elektr energiyasi bilan birga issiq suv va bugʻ ishlab chiqaradigan isiqlik elektr stansiyasi. Asosiy energetik agregatlari qatoriga suv yuradigan quvur (truba) lar batareyasidan iborat qozon tizimi, bugʻ turbinalari, turbogeneratorlar va bugʻ turbinalarida ish bajargan issiklikni is-teʼmolchilarga yuboradigan qurilmalar kiradi. IEM larda qattiq, suyuq yoki gaz holatdagi organik yoqilgʻilar aj-ratgan issiklik qozon tizimida suvni yuqori bosimli bugga aylantiradi. Bugʻ bosimi tatlirida turbinalarning ; parraklari generatorlarni harakatga keltiradi, natijada issiklik energiyasi turbina (bug dvigateli) vositasida mexanik energiyaga aylanadi, generator esa uni elektr energiyasiga aylantiradi. IEM ning f. i. k. issiklik elektr st-yalarinikiga nisbatan keskin yuqori, yaʼni t|=60—70% ga teng. Bunga erishish uchun IEM turbinalaridan oʻtib ish bajargan bugʻning bir qismigina sovitkichlar vositasida qayta suvga aylantirilib qozon tizimiga yuboriladi, qolgan qismi esa sanoat korxonalari ehtiyojlariga hamda uyjoylarni isitishga sarflanadi. IEM butun shahar, tuman mikyosida sanoat korxonalarini, turar joy binolarini, maishiy muassasalarni elektr energiyasi, issiq suv bilan taʼminlash va isitishga xizmat qiladi. Faqat elektr energiyasi ishlab chikaradigan issiklik elektr st-yalariga nisbatan IEM iqtisodiy jihatdan ancha tejamli, unda 20—25% yoqilgʻi kam sarflanadi, qulay. Turbinalardan sanoat korxonalariga beriladigan bugning mutlaq bosimi 8—16 at, isitish uchun beriladiganiniki 0,5—2,5 at. IEM da yoqilgʻi sifatida koʻmir, gaz, mazut va b. ishlatiladi. Ularda temperaturasi 565°, bosimi 130 at. gacha boʻlgan burdan foydalaniladi.


16- mavzu. Ko‘mir-rangli bug‘-gaz qurilmasi.
Tutun gazni tashlaydigan turdagi, ko‘mir-changli bug‘-gaz qurilmasi. Ko‘mirni
gazifikatsiyalab yonuvchi bug‘-gaz qurilmalari. Ko‘mirni gazifikatsiyalab yonuvchi bug‘-gaz qurilmalarining konstruksiyasi. Deyarli barchasi ko'mir bilan ishlaydigan elektr stantsiyalari, neft, yadroviy, geotermik, quyosh issiqlik elektrva chiqindilarni yoqish zavodlari, shuningdek ko'plab tabiiy gaz stantsiyalari termal hisoblanadi. Tabiiy gaz tez-tez uchraydi kuygan yilda gaz turbinalari shu qatorda; shu bilan birga qozonxonalar. The chiqindi issiqlik gaz turbinasidan, issiq chiqindi gaz shaklida, bu gazni orqali o'tqazish orqali bug 'ko'tarish uchun foydalanish mumkin issiqlikni qayta tiklash bug 'generatori (HRSG). Keyin bug 'a-da bug' turbinasini haydash uchun ishlatiladi birlashtirilgan tsikl umumiy samaradorlikni yaxshilaydigan o'simlik. Ko'mir yoqadigan elektr stantsiyalari, mazutyoki tabiiy gaz ko'pincha chaqiriladi qazilma yoqilg'i elektr stantsiyalari. Biroz biomassa- yonilg'i bilan ishlaydigan issiqlik elektr stantsiyalari ham paydo bo'ldi. Yadro bo'lmagan issiqlik elektr stantsiyalari, xususan, fotoalbom yonilg'i bilan ishlaydigan stansiyalar, ulardan foydalanilmaydi kogeneratsiya ba'zan deb nomlanadi an'anaviy elektr stantsiyalari.
Tijorat elektr ta'minoti elektr stantsiyalari odatda keng ko'lamda quriladi va doimiy ishlashga mo'ljallangan. Deyarli barcha elektr stantsiyalari foydalanadi uch fazali elektr generatorlari a da o'zgaruvchan tok (AC) elektr energiyasini ishlab chiqarish chastota 50 Hz yoki 60 dan Hz. Yirik kompaniyalar yoki muassasalarda etkazib berish uchun o'zlarining elektr stantsiyalari bo'lishi mumkin isitish yoki ularning ob'ektlariga elektr energiyasi, ayniqsa, bug 'baribir boshqa maqsadlar uchun yaratilgan bo'lsa. Bug 'bilan ishlaydigan elektr stantsiyalari 20-asrning aksariyat qismida ko'plab kemalarni boshqarish uchun ishlatilgan[iqtibos kerak]. Kema elektr stantsiyalari odatda turbinani to'g'ridan-to'g'ri vites qutilari orqali kema vintlari bilan birlashtiradi. Bunday kemalardagi elektr stantsiyalari, shuningdek, elektr energiyasini etkazib berish uchun elektr generatorlarini boshqaradigan kichikroq turbinalarga bug 'beradi. Dengiz yadrosi harakatlanishi istisnolardan tashqari, faqat dengiz kemalarida qo'llaniladi. Ko'p bo'lgan turbo-elektr bug 'bilan ishlaydigan turbinasi quvvat oladigan elektr generatorini boshqaradigan kemalar elektr motor uchun qo'zg'alish.