1. Konsanantizm hozirgi o’zbek adabiy tili undosh fonemalari tizimidir

11-amaliy

1.Konsanantizm hozirgi o’zbek adabiy tili undosh fonemalari tizimidir.

2.Hozirgi o’zbek adabiy tili 24 fonemadan tashkil topgan. Bular: b,v,g,d,j,j,z,y,k,l,m,n,ng,p,r,s,t,f,x,ch,sh,q,g’,k

Biroq manbalarda o’zbek adabiy tilida undoshlar soniga oid boshqa fikrlar ham mavjud.

3.Nutq apparatidagi aktiv va passiv a’zolarning bir-biriga tegishli yoki juda yaqinlashishi natijasida hosil bo’lgan to’siq focus deyiladi. Shu fokusdan havoning sirg’alib yoki portlab chiqishi natijasida tovush hosil bo’ladi.

4. ch, sh, dj tovushlari 2 fokusli tovushlardir. Chunki ular til oldi-tanglay va tilning yumshoq tanglay harakatidan hosil bo’ladi.

6.Artikulatsiya o’rniga ko’ra undoshlar tasnifi:

1.lab undoshlari:

a) lab-lab

b) lab tish

2. til undoshlari:

a) til oldi undoshlari: 1.til oldi-apikal 2.til oldi-tanglay

b) til o’rta(palatal) undoshi

d) sayoz til orqa undoshlari

e) chuqur til orqa undoshlari

3.Bo’g’iz undoshi(faringal undosh)

7. Artikulatsiya usuliga ko’ra undoshlar:

1. Portlovchilar

2. Sirg’aluvchilar

3.Portlovchi-sirg’aluvchi (afrikatalar)

4. Yumuq fokusli burun tovushlari

5.Titroq undosh

8. Un paychalari ishtirokiga ko’ra undoshlar tasnifi:

1.jarangli

2.jarangsiz

9. Ovoz va shovqin munosabatiga ko’ra undoshlar tasnifi:

1.sonorlar

2.shovqinlilar

2-topshiriq

Sud-sut

S –

1. til oldi- apical

2.portlovchi

3.jarangsiz

4.o’z ottenkasida

T –

1. 
   Til oldi-apikal
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangsiz
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

Tob-top

T –

1. 
   Til oldi-apikal
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangsiz
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

B –

1. 
   Bilabial
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangli
   
4. 
   B ning jarangsizlangan ko’rinishi
   

P –

1. 
   Bilabial
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangsiz
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

3-topshiriq

Yod – yot

Y –

1. 
   Til o’rta (palatal)
   
2. 
   Sirg’aluvchi
   
3. 
   O’z ottenkasida
   

O –

1. 
   Til orqa
   
2. 
   Quyi keng
   
3. 
   Lablangan
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

D –

1. 
   Til oldi
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangli
   
4. 
   Dning pozitsion jarangsiz ottenkasida
   

T –

1. 
   Til oldi-apikal
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangsiz
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

Barg – berk

B –

1. 
   Bilabial
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangli
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

A –

1. 
   Til oldi
   
2. 
   Quyi keng
   
3. 
   Lablanmagan
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

R –

1. 
   Til oldi –apikal
   
2. 
   Titroq tovush
   
3. 
   Jarangli
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

G –

1. 
   Sayoz til orqa
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangli
   
4. 
   G ning pozitsion jarangsiz ottenkasi
   

K –

1. 
   Sayoz til orqa
   
2. 
   Portlovchi
   
3. 
   Jarangsiz
   
4. 
   O’z ottenkasida
   

4-topshiriq

1. 
   B
   
2. 
   A
   
3. 
   A
   
4. 
   F
   
5. 
   E
   
6. 
   D
   
7. 
   B
   
8. 
   A
   
9. 
   E
   
10. 
    F
    
11. 
    A