1. Ko’p kovshli ekskavatorlar haqida umumiy ma’lumot Ko’p kovshli ekskavatorlarningasosiy va yordamchi mexanizmlari

Yuritma	Yuritma tipi	Dvigatellar soni	R, kVt	Unom, V
p, ob/min
K-300
Rотор g’ildiragi	F. rotorli asinxron	1	115	500	-
Yurish	F. rotorli asinxron	2	90	500	-
Ko’tarish strelasi	F. rotorli asinxron	-	57	500	-
Burilish	G-D	2	8	200
Konveyerni harakatlantish Bosh Yuklovchi Orqa Oraliq	Q.t. rotorli asinxron Q.t. rotorli asinxron Q.t. rotorli asinxron Q.t. rotorli asinxron	- - - - -	50 115 75 30 30	500 500 500 500 500	720 980 980 980 1420
Yuklash strelasini burish	Q.t. rotorli asinxron	-	8	500	-
Bunkerni burish	Q.t. rotorli asinxron	-	8	500	-
Yuklash ko’tarish strelasi	Q.t. rotorli asinxron	-	8	500	-
Kabelli baraban	Q.t. rotorli asinxron	-	3	500	-
Ichki foydalanish generatori	Q.t. rotorli asinxron	-	20	220 38	-
ERG-400 17/1,5
Rотор	Q.T rotorli asinxron	1	250	380	740
Rotor strelalarini burilish	G-D EMU bilan	2	14	220	750
Rotor strelalarini ko’tarish	F. rotorli asinxron	2	40	380	1440
Yurish	F. rotorli asinxron	4	45	380	575
Otval strelasini ko’tarish	Q.t. rotorli asinxron	1	10	380	1460
Otval strelasini burish	F. rotorli asinxron	1	7,5	380	695
Qabul qilish konveyyeri	Q.t. rotorli asinxron	1	100	380	985
Otval konveyyeri	Q.t. rotorli asinxron	1	55	380	1460
Qabulqilgich	Q.t. rotorli asinxron	1	25	380	1460
ERGV-630 9/0,5
Rотор	Q.T rotorli asinxron	2	+60	380	1470
Rotor strelalarini burilish	G-DРMU va SMU bilan	2	14	220	750
Rotor strelalarini ko’tarish	Q.T rotorli asinxron	1	30	380	1455
Qabul qilish konveyyeri	Q.T rotorli asinxron	1	55	380	1470
Otval konveyyeri	Q.T rotorli asinxron	1	55	380	1470
Otval strelasini burish	TP-D, PBCT	1	3,5	-	875
Yurish	F. rotorli asinxron	2	45	380	575
Otval strelasini ko’tarish	Q.t. rotorli asinxron	1	3	380	1430

Rotorli ekskavator K-300
Uch fazali elektr energiya egiluvchan kabel orqali ekskvatorning kabelli barabaniga tok o’tkazuvchi orqali uzatiladi. Tok ajratuvchi bilan kabel barabani yuqori kuchlanishli xalqali tok o’tkazuvchi yuqori kuchlanishli shkaf orqali kuchlanish beriladi. TS va TO pasaytiruvchi transformatorlariga taqsimlovchi shkaf orqali kuchlanish beriladi.
500 V kichik kuchlanishli istehmolchilarini TS transformatori tahminlaydi, 220 V kuchlanishda ishlaydigan istehmolchilar uchun TO transformatori tahminlaydi. Transformatorni qisqa tutashuvdan egiluvchan saqlagich (predoxranitel) orqali himoya qiladi. TO transformatorini pastki qismida bosh avtomat va maksimal tokdan himoya o’rnatilgan. Yuritmalarni burilishini yuqori qismida G-D sistemali o’zgarmas tok reostat bilan boshqariladigan zanjirni generatorni mustaqil qo’zg’atuvchi cho’lg’amlari o’rnatilgan. Boshqarish sxemasida yuqori tezlikning bir tekis o’zgarishini tahminlaydi. Sxemaga boshqarish yuritmalari ko’zda tutilgan: maksimal himoyali yurituvchi dvigatel, maksimal himoyali burish dvigateli, zanjirni uzilishdan himoya qo’zg’atish dvigateli, yuritmali texnologik liniyani blakirovka qilish. Rotor yuritmasi uchun, yurish va ko’tarish strelasiga faza rotorli asinxron dvigatel qo’llanilgan. Boshqarish sxemasini yuritmalarini tahminlashda; ishga tushirish tokini cheklash; maksimal himoya, yuritmali texnologik liniyani blakirovka qilish.
Bosh konveyer yuritmasi, strela harakati va yordamchi yuritmalarga qisqa tutashtirilgan asinxron dvigateli qo’llanilgan. Yuritmalar maksimal va issiqlikdan himoyaga ega. Konveyer yuritmasini ishlashini nazorat qilishda ampermetr orqali amalga oshiriladi. Maxsus generatordan o’zgarmas tok 220 V kuchlanish boshqarish zanjirini tahminlashda mashinist xonasiga boshqarish pulti o’rnatilgan. TO transformatori yoritish asboblari, isitish va signalizatsiyalarni tahminlaydi. Yoritish va isitish asboblariga 220 V, ko’chma chiroqlarga 24 V kuchlanish bilan tahminlanadi.

2- rasm. K-300 ekskavatorini printsipial elektr sxemasi.

Rotorli ekskavator ERG-400 17/1,5
50 Gs chastotali uch fazali tok, 6 Kv kuchlanish, kesimi 3x25+1x10 mm² bo’lgan KShVG egiluvchan kabel orqali o’rovchi kabel barabaniga va tok qabul qiluvchiga ulanadi.
Yuqori kuchlanishli taqsimlovchi 2KVE-,6-50 shkafi orqali Tok qabul qiluvchi bilan kabel barabaniga kuchlanish yuqori kuchlanishli aylana tok qabul qiluvchiga uzatiladi.
Taqsimlovchi shkafda kuchlanishni pasaytiruvchi transformator o’rnatilgan. Ekskavatorda umumiy o’rnatilgan quvvat asosiy elektr jixozlari uchun 580 kVA va qolganlari yordamchi mexanizmlar uchun.
Ekskavatorga yuqori kuchlanishli shkafdan o’zgarmas tokni qabul qiluvchi va energiyani taqsimlash ko’zda tutilgan. SHkafga ulash va uzish uchun transformatorlar, shuningdek himoyalovchi transformatorlar va qisqa tutashdan liniyani tahminlovchi apparaturalar o’rnatilgan.
Kichik kuchlanishli qismida AV-15B va AV-4B tipli bosh avtomatlar, hamda maksimal tokdan himoya va kichik kuchlanishni tahminlovchi o’rnatilgan. Sxemada ekskavator yuritmalarini boshqarishda kuchlanishni tahminlashda fazalarni almashlab ulashda himoyalash va kichikvolg’tli tarmoqni yerga tutashuvdan himoyalash ko’zda tutilgan. Yerga tutashuvdan himoyalashda Izolyatsiyani avtomatik nazorat qilish qurilmasi UAKI-380 (ustroystva avto­maticheskogo kontrolya izolyatsii) qo’llanilgan.
3-rasmda ERG-400 17/1,5 ekskavatorining printsipial elektr sxemasi keltirilgan.
Rotor uzatmasida qisqa tushgan rotorli asinxron elektr dvigateli o’rnatilgan. Dvigatel zanjirini ishga tushirish tokini pasaytirish uchun aktiv qarshilik ulanib ishga tushiriladi. Yuritma tezligi rostlanmaydi. Yuritmalarni boshqarishda boshqarish stantsiyasi va knopkali post mashinist pulg’tiga o’rnatilgan.
Sxemada yuritmalarni boshqarish va himoyalashda maksimal va issiqlik relelari yordamida amalga oshiriladi; muftani zo’riqish momentini himoyalash; yuritmani zo’riqishini nazorat qilishda ampermetr yordamida, mashinist pultiga o’rnatilgan; rotor yuritmasini moylinasos bilan blokirokalash; kompleksni dispetcher orqali boshqarishda apparaturalar bilan blokirovkalash.
Rotor strelalarini burilish yuritmalarini G-D sistemali EMU bilan bajariladi. Yuritmalarni boshqarish stantsiya va kontaktsiz komandaapparatlari bilan amalga oshiriladi. Boshqarish sxemasida burilish tezligini 3-33 m/min. diapazonda silliq to’g’irlaydi. Burchak aylanish funktsiyasi tezligini qo’l yordamida va maxsus avtomatik regulatorlar orqali bajariladi. Sxemada aylanish yuritmalarini boshqarish qo’yidagicha ko’zda tutilgan: yuritmalarni kombinatsiyalangan himoya; aylanish dvigatelini maksimal himoya; aylanish dvigatelini qo’zg’atish zanjirlarini uzilishdan himoya; EMUni maksimal himoya; zo’riqish mexanizmidan himoya;
Rotor strelalarini ko’tarish yuritmalari faza rotorli asinxron dvigatel qo’llanilgan. Strelani ko’tarish ikkita dvigatel yordamida amalga oshiriladi. Tushirishda esa bitta dvigatel qarama-qarshi ulanish rejimida ishlaydi. Yuritma ko’tarishda bitta tezlik va tushishda ikkita tezlikka ega. Boshqarish sxemasida yuritmalar qo’yidagicha ta’minlangan: dvigatelni maksimal himoya; rotor strelasining tayanchi yerdan himoya; rotor strelasini ko’tarishni chegaralash; rotor qarshiliklarini o’zgarishdarajasini vaqti.
Yurish yuritmasi faza rotorli kranlar asinxron elektr dvigatelidan hamda kabel barabani yuritmasi esa qisqa tutashgan rotorli asinxron dvigatelidan tashkil topgan. Yurish yuritmasi tezligi rostlanmaydi. Kabel barabani yuritmalarini yurish yuritmalaridan avtomatik boshqariladi. Boshqarish sxemasi qo’yidagicha ta’minlangan: maksimal himoya; kontaktlarni yopishib qolishidan himoya; qisqa tutashgan holatda yurish dvigatelini ishga tushirishdan himoya; dvigatelni yuklashni ampermetr yordamida nazorat qilish; kabel barabanida hamma kabellarni chuvalashidan himoyalash;


3-rasm. ERG-400 17/1,5 ekskavatorining printsipial elektr sxemasi

Qabul qiluvchi yuritma va otval konveyerlari qisqa tutagan rotorli asinxron dvigatellardan ta’minlanadi. Sxemada boshqarish yuritmalari qabul qiluvchi va otval konveyerlarni ta’minlanishi qo’yidagicha ko’rsatilgan: avtomatlar yordamida konbinatsiyalangan himoya; tezlik relesi yordamida konveyer lentasini uzilishidan himoya; vaqt relesi va oxirgi uzgich yordamida lentalarni joyidan chiqishidan himoya; o’zaro bog’langan mexanizmlarni blokirovkalash;