1-labaratoriya. Mavzu: Metall namunani cho’zilishga sinash va “sig’ma epsilon” diagrammasini qurish. Tajribadan ko’zlangan maqsad

10-rasm: Bosim (yuklama)-kengayish diagrammasi.
M aterialning mustahkamligini aniqlash uchun namunaga tashqi bosim (yuklama) namuna buzilgunga qadar asta-sekin va uzluksiz oshirib boriladi. Mazkur jarayon vaqtida yuz beradigan maksimum bosim (yuklama) kuchi Fm material mustahkamligining o’lchovi hisoblanadi. O’ziga xos mustahkamlik chegarasi Rm namunaning maksimal bosim (yuklama) kuchi F_m va A₀ chiqish kesimidan hisoblab chiqiladi:


F_m - Maksimal bosim (yuklama) kuchi –N da
A₀ - Chiqish kesimi – mm² da
R_m - Namuna mustahkamligi – da

Dumaloq namunalarning ko’ndalang kesimi quyidagi tarzda hisoblab chiqiladi:

A₀ - Chiqish kesimi – mm², π - Pi = 3,1415, d - Namunaning cho’zilish diametri – mm.
Yassi namunalarning ko’ndalang kesimi quyidagi tarzda boshqacha hisoblab chiq iladi:
A ₀ = a · b
A₀ - Chiqish kesimi – mm2 da
a - Namuna qalinligi – mm.da
b - Namuna kengligi – mm.da.
Bevosita cho’zilish yuzasidan sinov davomida namunaning ko’ndalang kesimi kamayadi, u siqiladi va samarali kuchlanish yanada yuqori bo’ladi.
A deformasiyali cho’zilish namuna uzunligi o’zgarishini uning

11-rasm: Yassi namunaning ko’ndalang kesimi.

L₀ dastlabki uzunligiga bog’laydi va shakl o’zgarishidan so’ng

L_F namuna uzunligidan foydalanib hisoblab chiqiladi.



A shakl o’zgartirish (deformasiya) yuzasidan cho’zilish – %
L₀ dastlabki uzunlik
L _F namunaning shakl o’zgarishi (deformasiyasi)dan keyingi uzunligi
Ikkita nazorat nuqtasi (1) uzunlikni o’lchash uchun namuna o’zagi bilan qo’llaniladi. Sinishdan so’ng, namuna uchlari oddiy sinish nuqtasida biriktiriladi, ikkita nazorat belgisi o’rtasidagi masofa esa o’lchanadi.