1-laboratoriya ishi Erkin tushish tezlanishini aniqlash
Download 463.44 Kb. Pdf ko'rish
|
erkin tushish
1-laboratoriya ishi Erkin tushish tezlanishini aniqlash Ishning maqsadi : Ma‟lum balandlikdan tashlangan jismning tushish vaqtini bilgan holda erkin tushish tezlanishini aniqlash. Kerakli asbob va materiallar : 1)”Shoxsimon” yorug‟lik datchigi; 2) po„lat sharcha; 3) elektrosekundomer; 4) masshtabli chizg„ich. 5) ko‟p o‟zakli kabel; 6) ulash uchun simlar NAZARIY QISM Ma‟lumki massaga ega bo„lgan har qanday jismlar o„zaro tortishadilar. Nyuton Kepler qonunlari va dinamikaning asosiy qonunlari asosida osmon jismlari harakatini o„rganib butun olam tortishish kuchini yaratadi. Bu qonun quyidagicha ta‟rifdanadi: massalari m 1 va m 2 bo„lgan va bir-biridan r masofada joylashgan ikkita ixtiyoriy moddiy nuqtalar massalarining ko„paytmasiga to„g„ri proporsional va oralaridagi masofaning kvadratiga teskari proporsional kuch bilan o„zaro tortishadilar. Bu qonunning matematik ifodasi quyidagicha yoziladi: F= m 1 m 2 /r 2 . bu yerda =6,67 10 N m 2 /kg 2 gravitatsiya doimiysi. Hozirgi zamon tasavvurlariga asosan moddiy nuqtalar orasidagi bu o„zaro ta‟sir gravitatsion maydon vositasida amalga oshiriladi. Demak, massaga ega bo„lgan har qanday jism o„z atrofida gravitatsion maydon hosil qiladi. Yerning gravitatsion maydon ta‟siri doirasida bo„lgan har qanday jismga Yer tomonidan tortish kuchi ta‟sir qiladi. Boshqa kuchlar ta‟sir qilmaganida yoki ularning o„zaro ta‟siri kompensatsiyalashganda gravitatsion maydon hosil qilgan tortishish kuchi ta‟sirida qiladigan jismning harakatiga erkin tushish deyiladi.Nyutonning 2- qonuniga asosan jism erkin tushish paytida ma‟lum tezlanish oladi va bu tezlanish og„irlik kuchining tezlanishi yoki erkin tushish tezlanishi deyiladi. Jismlarning gravitatsion jismlarga (masalan, Yerga) tortilish kuchiga og‘irlik kuchi deyiladi va u kuyidagicha aniklanadi: P=mg, bu yyerda g gravitatsion jismning erkin tushish tezlanishi deyiladi. Uning qiymati jism joylashgan nuqtaning vaziyatiga bog„liq. Og‘irlik kuchi jismning og„irlik (massa) markaziga qo„yilgan bo„lib doimo Yer markaziga tomon yo„nalgan bo„ladi. Agar Yerning o„z o„qi atrofidagi kundalik aylanishlarini hisobga olmasak og„irlik kuchining qiymatini Yer sirtida turgan jismning Yerga tortilish kuchi qiymatiga teng deb olish mumkin, yani mg= mM/R 2 , g= M/R 2 , bu yerda M va R – mos ravishda Yerning massasi va radiusi. Yer sirtidan ma‟lum h balandlikda joylashgan nuqtadagi g ning qiymati quyidagicha topiladi: g h = M/(R+h) 2 . Og„irlik kuchining tezlanishini gravitatsion maydon kuchlanganligi deb ham ataydilar, chunki bu kattalik maydonga kiritilgan moddiy nuqtaning massasiga bog„lik emas va maydonning kuch xarakteristikasi bo„la oladi. Oxirgi ifodadan ko„rinadiki, og„irlik kuchi va uning tezlanishi har xil planetalar uchun har xil kiymatga ega bo„ladi, chunki planetalar massalari va radiuslari har xil qiymatga ega. Planeta sirtidan uzoqdashganda og„irlik kuchi va uning tezlanishining qiymati kamayib boradi. Havoning qarshilik kuchi bo„lmaganda barcha jismlar tortishish kuchi ta‟sirida Yer sirtiga bir xil tezlanish bilan tushadilar. Bu tezlanishga erkin tushish tezlanishi yoki tortishish kuchi tezlanishi deyiladi va g harfi bilan belgilanadi. Yer bilan bog„langan sanoq sistemasida m massali har qanday jismga og„irlik kuchi deb ataluvchi P=mg kuch ta‟sir qiladi. Undan erkin tushishi tezlanishini topamiz: Download 463.44 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling