1-laboratoriya ishi mavzu: Homuza hosil qilish mexanizmlar Ishdan maqsad

---

1-laboratoriya ishi 
MAVZU: Homuza hosil qilish mexanizmlar 
 
Ishdan maqsad: Homuza hosil qilish mexanizmlarini o’rganish. 
 
Topshiriqlar: 
1. Xomuza omillari. 
2. Xomuza hosil qilish jarayonidagi tanda ipi deformatsiyasi. 
3. Xomuza turlari. 
Asosiy ma’lumot. 
Tanda iplarini o‘rta holatdan yuqoriga va pastga xarakatlanishi natijasida hosil 
bo‘lgan bo‘shliq xomuza deyiladi. O‘sha bo‘shliqni xosil kilish homuza hosil qilish 
jarayoni deyiladi. Iplarni ma’lum tartib bilan ko‘tarilib-tushishi to‘qimada turli 
o‘rilishlarni olish imkoniyatini beradi. Iplarni ko‘tarilishi va tushishini shodalar 
yordamida amalga oshiriladi. Shodalarga xarakat xomuza hosil qilish mexanizmlari 
yordamida beriladi. 
1. Xomuza omillari. 
Xomuza hosil qilish jarayonida iplar siniq chiziq shaklida bo‘ladi (2-rasm). 
 
2-rasm. Xomuzaning ko‘rinishi 
AS - tanda iplarini o‘rta holat chizig’i; 
AVS - xomuzaning yuqori qismi; 
ADS - xomuzaning past qismi; 
h
yu
- yuqori xomuza balandligi, mm; 
h
p
- pastki xomuza balandligi, mm. 
Xomuzani belgilovchi omillarga uning balandligi va uzunligi kiradi va ular 
quyidagicha aniqlanadi: 
1) Umumiy xomuza balandligi, mm
H= h
yu
+h
p
2) Umumiy xomuza uzunligi, mm 
L=l
o 
+l
k

---

Xomuza omillari dastgox, to‘qima va o‘rilish turiga, arqoq tashlovchi 
mexanizmning ( moki, rapira va h.k.) o‘lchamiga va boshqa omillarga bog‘liq. 
To‘qima ishlab chiqarish jarayonining asosiy ko‘rsatgichlaridan biri xomuza 
hosil qilish jarayonida tanda iplarini deformatsiyasidir. Bu ko‘rsatgich xomuza 
o‘lchamlariga, dastgox turi va uning tezligi kabi omillarga bo g’liqdir. Odatda ip 
deformatsiyasini soddalashtirilgan sxema bo‘yicha, xomuzaning old va orqa qismi 
teng hamda to‘qima to‘qishda yuz beradigan relaksatsiya jarayonini hisobga 
olmagan holda hisoblanadi.
Tanda iplarini xomuzaga hosil bo‘lishi jarayonidagi absalyut deformatsiyasi 
prof. Gordeev tomonidan quyidagi formula bilan aniqlanadi: 

=h
2
/2(1/l
o 
+1/l
k
)
Xomuza hosil qilish jarayonida tanda iplari malum holatlarni egallaydi va u 
holatlar xomuza fazalari deyiladi. Xomuza hosil qilishni quyidagi fazalari mavjud: 
o‘rta xolat, homuzani ochilish, shodalarni turg’unlik va xomuzani yopilish 
fazalaridir. Bundan tashqari o‘rta holat fazasi va momentiga bo‘linadi. O‘rta holat