Mavzu:Ish joylarida mikroiqlim sharoitlarini tadqiq qilish. - Axborot manbalari
- 1. Toshkent davlat transport universiteti www.tstu.uz
- 2. Rossiya transport universiteti www.miit.ru
- 3. O‘zbekiston Respublikasi OO‘MTV sayti www.edu.uz
- 4. O‘zbekiston Respublikasining milliy qonunchilik bazasi www.lex.uz
ISHDAN MAQSAD - Ish joylarida mikroiqlim sharoitlarini nazorat qilish usullari va asboblari bilan tanishish hamda qabul qilingan sanitariya me’yorlari
- (OʻzR SanQ va N № 0324-16) talablari asosida baholash
- Ishlab chiqarish sexlarining ish zonalaridagi havo muhiti quyidagi sharoitlar bilan xarakterlanadi:
- havoning harorati
- nisbiy namlik
- havo harakatining tezligi
- atmosfera bosimi.
- Bundan tashqari, sanitariya gigiyenik sharoitlari issiqlik nurlanishining jadalligi va insonni qamrab turgan havo muhitidagi gazlar kо‘lami sifatiga (havoning gazlar, bug‘lar, chang, ionlashganlik darajasi va boshqalar bilan ifloslanganligiga) ham bog‘liq. Sexlarda ish unumdorligini oshirishda, me’yoriy iqlim sharoitlarni yaratish muhim rol о‘ynaydi. Sexlarda mо‘tadil sharoitlar sanitariya me’yorlari OʻzR SanQ va M № 0324-16 bilan belgilanadi.
- Termometr (yunoncha θέρμη «issiqlik» + μετρέω «o‘lchayman»), shuningdek, termometr - turli jismlar va muhitlar (havo, tuproq, suv va boshqalar) haroratini o‘lchash uchun mo'ljallangan o'lchash moslamasi.
- O‘lchov prinsipiga ko‘ra, termometrlarning bir nechta turlari mavjud:
- suyuqlik;
- mexanik;
- elektron;
- optik;
- gaz;
- infraqizil.
- Suyuq termometrlar atrof-muhit harorati o‘zgarganda termometrga (odatda spirt yoki simob) quyilgan suyuqlik hajmini o‘zgartirish prinsipiga asoslanadi.
- Mexanik turdagi termometrlar suyuq termometrlar bilan bir xil prinsip asosida ishlaydi, lekin sensor sifatida odatda metall spiral yoki bimetal lenta ishlatiladi.
- Elektron termometrlarning ishlash prinsipi atrof-muhit harorati o‘zgarganda o‘tkazgichning qarshiligining o‘zgarishiga asoslanadi.
- Optik termometrlar harorat o‘zgarganda yorug‘lik, spektr va boshqa parametrlarning o‘zgarishi (optik haroratni o‘lchash) tufayli haroratni qayd etish imkonini beradi. Masalan, infraqizil tana harorati o‘lchagichlari.
- Gaz termometri Sharl qonuniga asoslangan haroratni o‘lchash moslamasi. 1787 yilda Sharl har qanday gazning bir xil qizdirilishi, hajmi doimiy bo‘lib qolsa, bosimning deyarli bir xil oshishiga olib kelishini aniqladi. Kelvin shkalasi bo‘yicha harorat o‘zgarganda, doimiy hajmdagi ideal gazning bosimi haroratga to‘g‘ridan-to‘g‘ri proporsionaldir. Bundan kelib chiqadiki, gaz bosimini (V = const da) haroratning miqdoriy o‘lchovi sifatida olish mumkin. Gaz joylashgan idishni bosim o‘lchagichga ulash va qurilmani kalibrlash orqali haroratni bosim o‘lchagichning o‘qishlari bo‘yicha o‘lchash mumkin.
- Infraqizil termometr (Pirometr - boshqa yunoncha pῦr “olov, issiqlik” + métō “men o'lchayman”) - tana haroratini kontaktsiz o‘lchash uchun qurilma. Ishlash prinsipi obyektning issiqlik nurlanishining kuchini, asosan, infraqizil nurlanish va ko‘rinadigan yorug‘lik diapazonlarida o‘lchashga asoslangan.
- Atrof-muhitning holatini monitoring qilib borishda havoning nisbiy namligi asosiy ko‘rsatkichlardan biri hisoblanadi. Chunki, barcha o‘simlik va hayvonot dunyosining hayoti havoning nisbiy namligiga bog‘liq. Havo namligi tirik organizmlar uchun nafaqat gaz holatidagi suv bilan ta’minlaydi, balki quyosh radiatsiyasini pasaytirishga ham yordamlashadi.
- Aspiratorli psixrometr yordamida havoning nisbiy namligi aniqlanadi. Aspiratorli psixrometr eng qulay va tezkor ma’lumot olinadigan asboblardan biri hisoblanadi. Aspiratorli psixrometr yordamida havo namligini 10-100% gacha, havo haroratida +10C gacha aniqlay oladi, shu bilan bir qatorda +500 gacha bo‘lgan havo haroratini ko‘rsatadi. Aspiratorli psixrometrni ishlash tartibi quruq va namlangan termolartlar yordamida aniqlanadi. Psixrometr 2 ta bir xil simobli termometr o‘lchagich, yordamida berkitilgan aspirator chashkachasidan, 2 ta havo so‘radigan trubadan va yuqori qismida tob burab solinadigan ventilyatorlardan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: |
