1-laboratoriya mashg’uloti mavzu: Texnika xavfsizligi va kimyo laboratoriyalarida ishlash qoidalari

---

1-LABORATORIYA MASHG’ULOTI 
 
Mavzu: Texnika xavfsizligi va kimyo laboratoriyalarida ishlash qoidalari, 
qo’llaniladigan asbob va qurilmalar bilan tanishish, tarozida tortish 
Darsning maqsadi: talabalarni kimyo laboratoriyasida ishlash qoidalari 
bilan tanishtirish, tajriba texnikasi, laboratoriya jurnalini tutish tartibi, 
reaktivlardan foydalanish va ular bilan ishlash qoidalari, laboratoriyada 
birinchi yordam ko‘rsatish choralari yuzasidan tushuncha hosil qilish.
 
 
1.Umumiy xolat. 
Qurilish kimyosidan laboratoriya ishlarini boshlashdan oldin talaba ayni 
laboratoriyada ishlash uchun ishlab chiqilgan havfsizlik texnikasi bilan 
tanishib chiqishi va maхsus jurnalga qo‘l qo‘yishi lozim.
Talabaga yil mobaynida ishlash uchun praktikumdan joy ajratiladi. 
Laboratoriya ishlarini tushunib bajarilgandagina undan foyda kutish mumkin. 
Shuning uchun har bir laboratoriya ishining mazmuni, adabiyot va ma’ruzalar 
bilan tanishib chiqqan talabagagina laboratoriya ishlarini bajarishga ruxsat 
beriladi.
2. Asosiy qoidalar 
Kimyoviy laboratoriyada ishlashda amal qilinishi lozim bo‘lgan asosiy 
qoidalar:
1. Ishning asosiy maqsadi aniq bo‘lmasdan, tajribani o‘tkazish uchun lozim 
bo‘lgan idishlar, asbob-uskunalar, reaktivlar tayyor bo‘lmasdan tajribani 
boshlamaslik;
2. Tajribani o‘tkazishda ko‘rsatilgan tartib va ketma-ketlikni aniq bajarish;
3. Ayni tajriba uchun ko‘rsatilgan barcha xavfsizlik qoidalariga rioya qilish;
4. Ayni 
laboratoriya 
ishlari 
uchun 
tayyorlangan 
reaktivlardangina 
foydalanish. Umumiy qo‘llanadigan reaktivlarni, konsentrlangan kislota va 
ishqorlarni ish joylariga olib ketmaslik;
5. Reaktivlarni ishlatishdan oldin uni ayni tajriba uchun ishlatish 
mumkinligini idishdagi yozuvga qarab aniqlash; Agar idishda yozuv 
bo‘lmasa o‘qitivchining ruxsatisiz ishlatmaslik.
6. Ayni tajriba uchun reaktiv miqdori ko‘rsatilmagan bo‘lsa undan imkoniyati 
boricha kamroq ishlatish;

---

7. Ortiqcha olingan reaktivni qaytarib o‘z idishiga quymaslik va uning uchun 
ajratilgan maxsus idishga quyish;
8. Reaktiv olingan zahotiyoq uning idishini qopqog‘ini yopib, o‘z o‘rniga 
qo‘yish;
9. Quruq reaktivlarni farfor, metall yoki shisha qoshiqchalarda olish va 
ishlatilgandan so‘ng qoshiqchalarni filtr qog‘oz bilan tozalab qo‘yish;
10. Agar reaktiv pipetka yordamida olingan bo‘lsa, undan boshqa 
ishdishdagi reaktivni olish uchun ishlatmaslik;
11. Barcha tajribalarni xalat kiygan holda bajarish;
12. Laboratoriya ishini bajarishda tinchlik va tartibni saqlash;
13. Tajribaning sodir bo‘lishini e’tibor bilan kuzatish va barcha 
o‘zgarishlarga sinchkovlik bilan nazar tashlash;
14. Kuzatilgan tajriba natijalarini va reaksiya tenglamalarini tajriba tugashi 
bilanoq laboratoriya daftariga yozib qo‘yish;
15. Laboratoriya daftarida ish o‘tkazilgan kun, mavzuning nomi, 
tajribaning nomi, uning qisqacha mazmuni, asbob-uskunaning sxemasi 
yoki rasmi, kuzatish natijalari, reaksiya tenglamalari, hisoblashlar va 
xulosalar ko‘rsatilishi kerak;
16. Laboratoriya ishi tugagandan so‘ng talaba ishlatgan kimyoviy 
idishlarini yuvib, ish joyini tartibga solib, laborantga topshirishi kerak.
 
Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollari 
1. Laboratoriyada ishlash qoidalari haqida tushuncha bering?
2. Labarotoriyada xavfsizlik texnikasi ?
3. Laboratoriyada birinchi yordam ko‘rsatish choralari.
4. Kimyo laboratoriyasida ishlash tartibi nimalardan iborat?
5. Tez alanga oluvchi, o’yuvchi, zaharli va hidi o’tkir moddalar bilan 
ishlaganda qanday texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilish kerak?
6. Kislotalar qanday suyultiriladi?
7. Laboratoriyada ishlayotganda shikastlanib qolguday bo’sa, qanday 
birinchi yordam ko’rsatiladi?