1-Lekciya Kirisiw. Pánniń maqseti hám wazıypası

1-Lekciya
Kirisiw. Pánniń maqseti hám wazıypası
Reje:

1. Pánniń maqseti hám wazıypası. Baǵshılıqta jerdi nál egiwge tayarlaw mashinaları

2. Baǵ payda etiwde jerlerdi tayarlaytuǵın mashinalar
1. Pánniń maqseti hám wazıypası. Baǵshılıqta jerdi nál egiwge tayarlaw mashinaları

Respublikamız tabiyiy klimat shárayatı keń assortimenttegi júdá sıpatlı eksportqa qolay baǵshılıq hám júzim ónimlerini jetistiriw ushın qolaylıǵı hámmege málim. Sol sebepli, mámleketimizde awıl xojalıǵınıń barlıq tarawları sıyaqlı baǵshılıqtı da rawajlandırıwǵa úlken itibar berilmekte. Birinshi Prezidentimiz I.A.Karimov tárepinen 2006-jılda qabıl etilgen pármanda mámleketimizde miywe-palızshılıq hám júzim tarawların bazar ekonomikası prinsipleri normaları tiykarında rawajlandırıw zárúrligi kórsetilip, sol tarawdaǵı fermerlerge ámeliy járdem beriw jumısları belgilep berilgen.

Baǵshılıq hám júzim maydanların keńeytiwge, yaǵnıy jańa baǵlardı payda etip, jetistirilgen ónimniń ózine túser bahasın kemeytiwge tek ol jerde orınlanatuǵın texnologiyalıq processlerdi mexanizaciyalastırıw esabınan jumıs ónimdarlılıǵın asırıw arqalı erisiw múmkin. Sol sebepli, awıl xojalıǵı ushın qániygelerdi tayarlaytuǵın oqıw orınlarında baǵshılıq mashinaların oqıtıwǵa jeterli itibar berilmekte.

Bazar qatnasları tiykarında jumıs alıp baratuǵın xojalıqlarǵa belgili bir jumıstı orınlaytuǵın mashinanıń hár qıylı markadaǵı nusxaları keltiriliwi múmkin. Lekin olar, bir-birinen dúzilisi hám texnologiyalıq processti orınlawı boyınsha emes, bálkim, sırtqı kórinisi boyınsha parıqlanadı. Sol sebepli, bul oqıw qollanbada respublikamız baǵshılıǵı hám júzimgershiliginde paydalanılıwı múmkin bolǵan mashinalardı markalarǵa ajıratpásan, olardıń dúzilisi, texnologiyalıq jumıs procesi, retleniwleri hám jumısqa tayarlaw boyınsha ulıwmalastırılǵan maǵlıwmatlar keltirilgen.

Baǵshılıqtı awıl xojalıǵınıń dáramadı kóp bolǵan tarawına aylandırıw ushın bul tarawda orınlanatuǵın barlıq jumıslardı mexanizaciyalastırıw talap etiledi. Baǵshılıqta da hár qanday egindi tárbiyalaw texnologiyasına uqsas, jerdi nál egiwge tayarlaw, nál egiw, zıyankeslerge hám keselliklerge qarsı gúresiw, ónimdi jıynastırıw hám sortlaw sıyaqlı jumıslar orınlanadı. Sol sebepli bul oqıw qolanbada, baǵshılıqtaǵı texnologiyalıq processlerdi orınlawdı támiynley alatuǵın mashinalardıń dúzilisi, texnologiyalıq jumıs procesi, jergilikli shárayatlarǵa sáykeslestirip retlew haqqındaǵı maǵlıwmatlar keltirilgen hám olar ápiwayılastırılǵan sxemalar járdeminde túsindiriledi.
2.Baǵ payda etiwde jerlerdi tayarlaytuǵın mashinalar

Respublikamız shárayatında baǵlardı payda etiw ushın, kóbinshe taw aldı, taslaqlı yamasa saz topırqlı jerler tańlanadı. Bunday jerler plantaj plug penen shúdigarlawdan aldın tereń jumsartılǵanı maqul boladı. Miyweli tereklerdi otırǵızıw ushın shárayatǵa qarap jer 40—70 sm, júzim nálleri ushın bolsa 100 sm tereńlikke shekem jumsartıladı. Bunday jumıstı orınlaw ushın arnawlı tereń jumsartqıshlardan paydalanıladı.

Tereń jumsartqısh (1.1-súwret) raması tayanısh dóńgelek 9 ge ornatılǵan bolıp, ramaǵa bolsa jumısshı organ, yaǵnıy qıysatılǵan tilgish 6 hámde jumsartıw tereńligin retleytuǵın vintli mexanizm 10 jaylasqan. Jumısshı organ jerdi tilip ketetuǵın tilgish 6 hám topıraqtı azǵana kóterip jumsartatuǵın bashmak 5 tan ibarat.


1.1-súwret. Aspalı tereń jumsartqısh:

a — ulıwma kórinisi; b — tilgishtiń qaptal kórinisi; 1- avtoaspa; 2 - aspa barmaqları; 3 - tirenishler; 4 - pıshaq; 5 - bashmak; 6 - tilgish; 7- iskene;

8 - stoyka; 9 - tayanısh dóńgelek; 10 - sazlaw‘shı vint.
Tilgishtiń aldına pıshaq 4 ornatılǵan. Pıshaq iskenege uqsap isleydi. Sol sebepli ol jerdi jarıp, jerdegi tamırlardı kesip, tilgishtiń jumısın jeńillestiredi. Bashmak 5 tıń ushına iskene 7 ornatılǵan. Iskene abraziv jeliniw‘ge shıdamlı arnawlı polattan tayarlanıp bashmaktıń tez jeliniwiniń aldın aladı. Iskene belgili dárejede jelingennen soń tazasına almastırıladı.

Jerge batırılǵan halda súyrelip atırǵan tilgish ústindegi topıraq, tilgishti jánede tereńirek batıwǵa májbúrleytuǵın basım payda etedi. Tilgishtiń jerge batıw tereńligin sheklep turıw ushın tayanısh dóńgelekeler xızmet etedi. Dóńgeleklerdiń ramaǵa salıstırǵanda biyikligin vint 10 járdeminde retlenip, tis jumsartatuǵın tereńlik ózgertiledi. Bunday mashina 3—4 km/saat qa shekemgi tezlik penen háreketlenedi. Onıń súyrewge qarsılıǵı kóp bolǵanlıǵı sebepli, júdá kúshli traktorlar menen agregatlanadı. Jeńil hám orta awırlıqtaǵı topıraqlı jerlerdi jumsartıwda agregattan bir márte paydalanıw zárúr. Taslı yamasa awır topıraqlı jerlerdi 2—3 mártebe, mashinanıń birinshi júrisinde belgilengen tereńlikten 15—20 sm sayızıraq, ekinshi júrisinde birinshisine salıstırǵanda kese baǵıtta 10—12 sm ǵa tereńirek jumsartıladı. Sońǵı júrisinde bolsa belgilengen tereńlikte jumsartıladı. Júrisler aralıǵı jergilikli shárayatqa sáykeslestirip tańlanadı. Eger júrisler aralıǵı normadan úlken etip tańlansa, ulıwma deformaciyalanbaǵan, yaǵnıy jumsartılmaǵan keń jolaqshalar qaladı hám jumıs sıpatın páseytedi.

Tereń jumsartqıshdan keyin plantacion plugtı onıń baǵıtına kese (90° qa shekem) júrgiziw maqul boladı, sebebi bunday halda topıraq intensiv jumsartıladı.

Baǵ payda etiletuǵın jelerdi miyweli terek nálleri egilgennen soń tez rawajlanıwı ushın arnawlı plantaj pluglar menen júdá tereń (40—100 sm) shúdigarlaw talap etiledi. Ilajı bolsa, plantaj shúdigarlaw menen birge, jerge tógin de salıw maqsetke muwapıq boladı.

Plantacion plug bag` hám júzimzarlar ushın ajıratılg`an jerdi nál egiwge tayarlawda isletiledi. Ápiwayı plugtan tiykarg`ı parqı, Onıń korpusı júdá úlken tereńlikke batıp, kesip alg`an topıraq qatlamın er betine awdarıp shıg`ara aladı. Ápiwayı pluglarga usap, plantacion pluglar da aspalı hám tirkeme kóriniste boladı.

1.2-súwrette tirkeme plantacion plug, 3-súwrette bolsa, dúzilisiniń sxeması keltirilgen. Onıń jumısshı bólimleri korpus 16, shimqırqar 15, járdemshi bólimleri dóńgelek 1, 2 hám 9, tirkegish 17 úsh dóńgelektiń biyikligin óz-aldına ózgertetug`ın úsh mexanizm hám gidrosilindr 5 quraydı.

1.2-súwret.