1-ma’ruza 1-Mavzu: Kiri sh Qurilishni va qurilish ishlab chiqarishini tashkil etish asoslari

Buyurtmachi - quriladigan bino yoki inshootning egasi hisoblanib, u o‘z maqsadi yo‘lida qurilishni rivojlantiradi, o‘z kuchi bilan, yoki shahar (tuman) me’morchilik bo‘limi yordamida loyihalashga me’moriy-tarhiy topshiriq tayyorlaydi, loyihalovchi muassasalarga buyurtma berib qurilishning loyiha - smeta hujjatlarini tayyorlatadi, bosh pudratchi tashkilot bilan quri­lishni bajarishga shartnomalar tuzib qurilishni bank tizimlari orqali moliyalashtirishni to‘la ta’minlaydi, qurilishni nazorat qiladi va qurib bitkazilgan ob’ektlar yoki ularning majmuasini qabul qilib oladi. U binolarga o‘rnatiladigan texnologik jihozlarni etkazib berishga ham ma’suldir. Ayrim hollarda u shartnomaga muvofiq qurilishni materiallar va tuzilmalar bilan ta’minlashda ham ishtirok etishi mumkin. Bugungi kunda yuridik shaxslar, xususiy korxona va fermer xo‘jaliklar, qo‘shma korxonalar, davlat tashkilotlari va muassalari, hissadorlik va jamoa ho‘jaliklari mulkchilikning shaklidan kat’iy nazar, hamda jismoniy shaxslar (fuqarolar) ham buyurtmachi bo‘la olishi mumkin.
YAngi sanoat binolari qurilishida buyurtmachi funksiyasini qurilayotgan korxonaning direksiyasi bajarsa, qayta qurish, kengaytirish yoki texnik qayta qurollantirishda buyurtmachi bo‘lib amaldagi korxonaning direksiyasi hisoblanadi.
Uy-joy binolari va jamoat, madaniy-maishiy ob’ektlar qurilishida buyurtmachi sifatida jismoniy shaxslar, mahalliy hokimiyat strukturalari va sanoat korxonalari chiqshi mumkin.
Uy-joy binolarini kapital ta’mirlash va qayta qurishda buyurtmachi sifatida uy-joy fondining egalari chiqadilar.
Loyihalovchi - buyurtmachining topshirig‘iga muvofiq o‘zaro shartnoma asosida qurilishning loyiha-smeta hujjatlarini tayyorlab beradi. Qurilish davrida mualliflik nazoratini olib boradi. Loyihalash tashkilotlariga muhandislik-geologik tadqiqotlarni olib boruvchi, geodezik ishlarni bajaruvchi va bevosita loyiha ho‘jjatlarini tayyorlovchi muassasa va tashkilotlar kiradi.
Pudratchi - tayyor loyiha asosida qurilishni amalga oshiruvchi qurilish-montaj, loyihalash-qurilish yoki boshqa tashkilotlar va firmalardir. SHuningdek, tegishli tartibda yoki tanlov asosida qurilishda qatnashish xuquqini olgan yuridik yoki jismoniy shaxslar ham pudratchi bo‘lishlari mumkin.
Qurilishdagi vazifasi va ma’suliyatiga ko‘ra ular bosh pudrat­chi va yordamchi pudratchilarga bo‘linadi. Bosh pudratchi buyurtmachi bilan o‘zaro shartnomaga muvofiq qurilishni to‘la bajarishga va uni foydalanishga topshirishga ma’sul hisoblanadi. YOrdamchi pudratchi zarur hollarda (alohida va maxsus ishlarni bajarishda) bosh pudratchi bilan o‘zaro shartnomaga muvofiq qurilishda ishtirok etadi. U bajargan ishlari bo‘yicha bosh pudratchi oldida ma’sul hisoblanib faqat u bilan hisob-kitob qiladi. Bosh pudratchi yordamchi pudratchilarning ichki ishlab chiqarish ishlariga aralashmagan holda ularning qurilishdagi faoliyatini nazoratga oladi, ular tomonidan bajarilgan ishlarga ham buyurtmachi oldida javob beradi.
Mulkchilikning qanday shaklda bo‘lishidan qat’iy nazar, barcha qurilish tashkilotlari va qurilish firmalari qurilishda bosh pudratchi yoki yordamchi pudratchi sifatida ishtirok etishlari mumkin.