1-ma’ruza: Bolalar jismoniy tarbiya nazariyasi va texnologiyalari fanining predmeti va asosiy tushunchalari. Mavzu rejasi

Bolalar tarbiya nazariyasi va texnologiyalari fanining tadqiqot metodlari. 
  
Jismoniy tarbiya metodikasida tadqiqot metodlarining о‘ziga xos xususiyatlari 
Jismoniy tarbiya nazariyasida tadqiqot metodlaridan foydalaniladi, ular:
1. Nazariy tahlil va umumlashtirish metodlari. 
2. Pedagogik tadqiqot metodlari. 
3. Eksperimental (tajriba – sinov) metodlari. 
a) tabiiy eksperiment. 
b) laboratoriya eksperimenti. 
4. Matematik metodlar. 
Nazariy tahlil va umumlashtirish metodlari. 
Har 
kanday 
tadqiqot 
adabiy 
manbalarni 
о‘rganish, 
tahlil 
va 
umumlashtirishdan boshlanadi. Buning uchun tadqiqotchi bibliografiya bilan 
tanishadi va о‘ziga tahlil qilish uchun zarur adabiy manbalarni tanlab oladi va 
ularni о‘rganib tahlil qilib chiqadi. 
Ma’lumotlarni yig‘ishda anketa va sо‘roq varaqalaridan ham foydalanish 
mumkin. 
Pedagogik tadqiqot metodlari 
Bu guruhdagi metodlar о‘z ichiga pedagogik kuzatishlarni oladi. Pedagogik 
jarayonni kuzatish maxsus tashkil etiladi, aniq qо‘yilgan vazifaga, kuzatish 
predmetiga ega bо‘ladi. Bunda tadqiqotchi pedagogik jarayonning borishiga 
aralashmaydi. U kuzatish rejasini ishlab chiqadi. Bundan tashqari kuzatuv 
natijasida tasdiqlanadigan yoki inkor etilishi kerak bо‘ladigan ishchi gipotezasi 
aniqlab olinadi. 
Bolalr jismoniy tarbiya nazariyasi va texnologiyasi integratsion fan sifatida 
keng qamrovli muammolarni о‘z ichiga oladi, ularni о‘rganish bir-biriga bog‘liq 
bо‘lgan fanlarga erishish bilan bog‘liq. 
Bolalar jismoniy tarbiyasi nazariyasi va texnologiyasi bо‘yicha tadqiqotlarda 
maxsus fan va metodlar - sotsiologiya, psixologiya, neyropsixologiya, fiziologiya, 
sport metodologiyasi, tibbiy nazorat va boshqalar qо‘llaniladi. 
Tadqiqot muammoning dolzarbligi, tadqiqotning maqsadi, ilmiy yangiligi va 
amaliy ahamiyati, uning predmeti va obekti, gipotezasi va eksperimental 
maqsadlarini ochib beradigan qisqa kirish bilan boshlanadi. 
Ilg‘or pedagogik tajribani о‘rganish va umumlashtirish usuli nazariy va ilmiy-
amaliy adabiyotlarni о‘rganish va tushunishga asoslangan. Adabiy manbalarni 
umumlashtirish va tahlil qilish jismoniy tarbiya muammosini chuqurroq anglashga 
imkon beradi. Biz batafsilroq kо‘rib chiqadigan pedagogik tadqiqotlarning eng 
kо‘p qо‘llaniladigan usullari. 
Kuzatuv- pedagogik nazorat bolalar faoliyatini idrok etish, tarbiyachi 
faoliyatini tahlil qilishdan iborat. Kuzatishning mohiyati pedagogik jarayonni 
bilishdir. 

---

Kuzatish bevosita, vositachilik, ochiq, yashirin bо‘lishi mumkin. U tarbiyachi 
va bola faoliyatini kuzatishni о‘z ichiga olgan faktlarni aniqlash tizimini ishlab 
chiqish bilan maxsus tashkil etilgan. Pedagogik kuzatish sizga qulay, tabiiy 
muhitda qiziqqan savollarni о‘rganishga imkon beradi. Kuzatish jarayonida 
kuzatilganlarni rо‘yxatdan о‘tkazish uchun turli xil usullardan foydalanish tavsiya 
etiladi: video, audio yozuv, fotosurat va filmga olish va hk.Harakat parametrlari, 
organizmning funksional holati, faoliyatning ayrim turlari vaqti hisobga olinadi. 
Masalan: 
psixofizik 
fazilatlar, 
jismoniy 
tayyorgarlikning 
kо‘rsatkichlari 
о‘lchanadi; о‘lchov amalga oshiriladi: spirometriya yordamida о‘pkaning hayotiy 
qobiliyati; qо‘l mushaklari kuchi - qо‘l dinamometri yordamida; harakatlanishni 
tashkil qilishning turli shakllarini bajarishda tananing alohida qismlari uchun vaqt 
kо‘rsatkichlari - sekundomer va boshqalar. Shunday qilib, jismoniy tarbiya 
nazariyasida turli fiziologik va psixofiziologik holatlarni о‘lchashning instrumental 
va instrumental bо‘lmagan vositalari qо‘llaniladi. 
Kuzatish natijalari kundalik, protokol, matritsali yozuv yoki jurnalda qayd 
etiladi. Kuzatuv ma’lumotlari yozuvi vaqt, joy, ishtirokchilar soni va kuzatuv 
sifatini qayd etadi. 
Tadqiqot usuli sifatida suhbat bolalar va tarbiyachilar shaxsini о‘rganish 
uchun ishlatiladi. Tadqiqot maqsadi suhbat asosida belgilanishi kerak, buning 
uchun suhbatdagi savollarni о‘ylab, tо‘g‘ri qо‘yish muhimdir. Misol uchun, agar 
tarbiyachi boladan bolalarning zal atrofida qanday qilib tarqalib ketishlarini 
sо‘rasa, u javob beradi: "Yaxshi, hatto, tо‘g‘ri", ya’ni. harakatning sifat 
parametrlarini ta’kidlaydi. 
Agar siz boladan zaldan taralgan bolalar qayerga yugurishini sо‘rasangiz, u 
javob beradi: "Boshqa bolaga duch kelmaslik uchun yaqin atrofda hech kim yо‘q". 
Suhbat natijalarini diktafonga yozib olganingizdan sо‘ng, yozuvlarni tahlil 
qilganingiz ma’qul. Yordamchi (tarbiyachi yoki maktabgacha ta’lim muassasasi 
xodimlaridan biri) tomonidan suhbatning mumkin bо‘lgan stenografiyasi. Suhbat 
natijalarini jadvallarda kо‘rsatish mumkin. Uning natijalarini matematik qayta 
ishlash mumkin. 
Sо‘rovnoma tadqiqot usuli sifatida. Bolalar xismoniy tarbiyasida anketalar 
keng qо‘llaniladi. Sо‘rovnoma maxsus tanlangan savollar va mumkin bо‘lgan 
standart javoblardan iborat. Anketa natijalarini sarhisob qilishda matematik 
statistika usuli qо‘llaniladi. 
Hujjatlar va faoliyat mahsulotlarini о‘rganish Ushbu usul jismoniy tarbiya 
bо‘yicha tadqiqotlarda keng qо‘llaniladi. Qog‘oz hujjatlarni, har xil turdagi 
harakatlarni rejalashtirish va hisobga olish tizimini о‘rganadi. Jismoniy rivojlanish 
ma’lumotlari, jismoniy tayyorgarligi, bolaning ba’zi harakatlarini bajarish 
texnikasi va boshqalar.