1-маъруза электр занжири ва унинг элементлари. Электр занжирларининг асосий қонунлари

бу ерда: занжир қисмларининг қаршиликлари; R_Э- занжирнинг эквивалент (умумий) қаршилиги.

Демак, эквивалент қаршилик R_э занжир айрим қисмлари қаршиликларининг йиғиндисига тенг. У ҳолда 1.10-расмдаги схеманинг эквивалент электр занжири 1.11-расмдаги кўринишга эга бўлади. Бундай занжирдаги ток Ом қонунига биноан қуйидагича ифодаланади:

I= (1.17)

Қаршиликларни кетма-кет улаш электротехниканинг турли соҳаларида учрайди. Масалан, ўзгармас ток двигателини ишга туширишда ишга тушириш токини чеклаш мақсадида якорь билан ишга тушириш реостати кетма-кет уланади. Шунингдек, айланиш тезлигини ростлаш мақсадида ростлаш реостати қўл ланади. Волътметрга қўшимча қаршиликни кетма-кет улаш билан унинг ўлчаш чегарасини кенгайтириш мумкин. Манбаларнинг ҳам ўзаро кетма-кет улаш мумкин. Масалан, аккумулятор ва батарея элементларини ўзаро кетма-кет улаб, керакли кучланишни ҳосил қилиш мумкин.

Қаршиликлари кетма-кет бирлаштирилган занжирнинг бирон қисмида узилиш содир бўлганида унинг тамомила ишдан чиқиши қаршиликларни кетма-кет улаш усулининг асосий камчилигидир.

Қаршиликларни (истеъмолчиларни) параллел улаш деб, R₁, R₂, R₃, …, R_n ва ҳоказо қаршиликларнинг бош учларини бир тугунга ва ана шу қаршиликларнинг охирги учларини иккинчи тугунга бирлаштиришга айтилади (1.12-расм).

Қаршиликлари параллел уланган электр занжирининг (бундай занжирларни тармоқланган ёки кўп контурли электр занжирлари, деб ҳам аташ мумкин) ўзига хос хусусияти занжирга уланган барча қаршиликлар қисмаларидаги кучланишнинг бир хил қийматга эга бўлишидир.

R₁, R₂, R₃, … , R_n қаршиликлар бош учларининг уланиш нуқталарига келувчи ток (I) шу нуқталардан (тугунлардан) тарқалувчи I₁, I₂, I₃,…I_n токларнинг йиғиндисига тенг (Кирхгофнинг -1-қонунига асосан) :

ёки

(1.18)

Агар