1-маъруза электр занжири ва унинг элементлари. Электр занжирларининг асосий қонунлари

Кирхгоф қонунлари мураккаб (икки ва ундан ортиқ контурли) электр занжирларни ҳисоблаш ва уларнинг электр ҳолатларини тўла аниқлаш учун хизмат қилади. Мураккаб занжирлар учун тармоқ, тугун ва контур тушунчалари қўл ланади. Тармоқ - электр занжирининг маълум бир қисми бўлиб, кетма-кет бирлаштирилган қаршиликлар (резисторлар), энергия манбалари ва ҳоказолардан иборат. Тугун - электр занжирининг учта ва ундан ортиқ тармоқларининг бирлашган жойи. Контур- занжирининг бир неча тармоқларидан иборат ёпиқ йўл. Масалан, 1.6-расмдаги электр занжири бешта тармоқ (булардан иккитасининг энергия манбаи бор) иккита тугун ва тўққизта контурдан иборат.

Кирхгофнинг биринчи қонуни (токлар қонуни) электр занжирининг тармоқланиш тугунидаги токларнинг қандай тақсимланганлигини ифодалайди. Бу қонунга кўра, электр занжирининг тармоқланиш тугунига келаётган ва ундан чиқиб кетаётган токларнинг алгебраик йиғиндисига нолга тенг. Чунончи, 1.6- расмдаги электр занжирининг А тугуни учун

(1.7)

деб ёзиш мумкин. Бунда тармоқланиш тугуни келаётган токларни «+» ишора ва ундан чиқиб кетаётган токларни «–« ишора билан олган бўламиз. Умумий ҳолда

(1.8)

Кирхгорфнинг иккинчи қонуни (кучланишлар қонуни) берк электр занжирининг қисмларидан ЭЮК ва кучланишларнинг қандай тақсимланганлигини аниқлашга ёрдам беради. Бинобарин, берк контурдаги барча ЭЮК ларнинг алгебраик йиғиндиси шу контурнинг барча қисмларидаги кучланишлар пасайишининг алгебраик йиғиндисига тенг:
(1.9)
Кирхгорфнинг иккинчи қонунига биноан. 1.7-расмда кўрсатилган электр занжирида ЭЮК нинг шартли мусбат йўналиши бўйича (яъни, соат милининг ҳаракат йўналиши бўйича) занжирнинг электр мувозанат тенгламаси:
(1.10)



Занжирдаги ҳар қандай нуқтанинг потенциали мазкур нуқтанинг занжирдаги ҳолати билан аниқланади. Умумий ҳолда деб ёзиш мумкин.