1-Ma’ruza. Kirish. Geodeziya fanining vazifalari. Qisqacha fanning tarixi Davlat xo’jaligini rivojlantirishda geodeziya fanini o’rni.” fanning predmeti va vazifalari Reja
Download 458.67 Kb. Pdf ko'rish
|
1-Maruza 060a79b08eadf514d43b9b86f34b98f5
|
v
quyosh soati kosasi gardishining (aylanasining) 50 dan biriga teng (7 12
) yoy hosil qilishini aniqladi. Keyin 5000 ni 50 ga kupaytirib, Yer aylanasining uzunligini 250 000 stadiyaga teng chiqardi. Stadiya turli davrda turlicha bo„lgan. Stadiyani 172 m ga teng deb olib, Yer o„lchamlari hisoblansa, aylana uzunligi 43000 km, radiusi 6844 km, bir gradus meridian yoyi uzunligi 119,4 km bo„ladi. Erotosfen bu ishi bilan Yer o„lchamlarini aniqlashda hozirga qadar qo„llaniladigan “Gradus ulchash usuli” ga asos solgan deb hisoblanadi va bu usul uning nomi bilan yuritiladi.
1.1 shakl. 1.2 shakl. Ulug„ olim Beruniy (973-1048) o„z asarlarida geodeziya fani tarixiga oid boy va qimmatli ma‟lumotlar berdi. Beruniy yozishicha, Yer o„lchamlarini aniqlashga 5-6 asrlarda yashagan hind olimlari ham o„z hissalarini qo„shgan. Masalan, Aryabxata hisobicha, Yer radiusi 8287,44 km, lekin Braxmagupta aniqlashicha 6239,26 km bo„lib, bu haqiqatga ancha yaqin. Beruniyning o„z hayoti davomida yozgan 150 nomdagi asaridan 40 tasi geodeziyaga oiddir. O„sha davrlarda geodeziyaga mustaqil fan deb qaralmay, geodezik masalalarni matematika, astronomiya yoki geografiya fanlariga oid deb qaradilar. Lekin Beruniy birinchi bo„lib, geodezik masalalarni boshqa fanlardan ajratib, geodeziyani mustaqil fan holiga keltirdi. Beruniy sulton Mahmud G„aznaviyning Hindistonga qilgan safarida u bilan birga bo„ldi. U yerda 1021-1024 yillarda Multon yonidagi Nandna qo„rg„oni yaqinidagi keng sahroda ufqning pasayish burchagi ni o„lchash usulini tatbiq etib, Yer radiusi R ni aniqladi. Bunda sahro yonidagi tepa balandligi h ni o„zi yaratgan balandlik o„lchash asbobi bilan ikki marta o„lchab, uni h=652,055 ziro‟, ya‟ni 321,659 m, ufqning pasayish burchagi ni esa =0
Download 458.67 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|