1-ma’ruza. Kirish. Intellektual transport tizimilari (itt) tuzilmasi, ta’rifi, terminlari va arxitekturasi

ITTni ikkinchi qatlami transport tizimining kichik uchastkalarida mustaqil boshqaruvni amalga oshiruvchi xududiy boshqarish tizimlarini o’z ichiga qamrab oladi. Avtomobilь transporti doirasida ushbu qatlamga birinchi navbatda kuyidagilar kiradi: shaxar transporti ishini boshqarish markazlari, tonnellarni boshqarish markazlari, davlat chegarasidan xarakatni boshqarish markazlari, avtomagistralni alohida uchastkalarini boshqarish tizimlari va b. Ko’pchilik xollarda boshqarish jarayoniga yagona yondashuv bilan tasniflanadigan aniq belgilangan doira to’g’risida so’z ketadi. Jamoat transporti doirasida asosan avtobus va tramvaylarning xarakatini boshqarish tizimlari, metroni boshqarish tizimlari to’g’risida so’z yuritiladi.
ITTni uchinchi qatlami yirik transport tizimlarini boshqarish markazlari va ikkinchi qatlamni boshqarish tizimlarini birlashtiradi. Avtomobilь transporti doirasida ko’pchilik xollarda shaharda xarakatni boshqarish markazlari, avtomagistrallar tarmog’ida xarakatni boshqarish tizimlari va tonnellarni boshqarish tizimlari to’g’risida so’z ketadi. Jamoat transportida kupchilik xollarda so’z shaxar yo’lovchi transport ishini boshqarish markazlari to’g’risida yuritiladi. _
ITTni turtinchi qatlami barcha transport turlari bo’yicha milliy va xududiy darajalarida eng yuqori bosqich xisoblanib davlatlararo xamkorlikda transport siyosatini tadbiq etishga xizmat qiladi, misol, avtomobilь yullarining elektron shaklidagi xaritalar, yullardagi foydalanuvchilar uchun axborot massivlari, ma’lumotlarni xalqaro tarqatish tizimlari. Aytish mumkinki ushbu qatlam manfaatdor sub’ektlar uchun transportning siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy rejalarini mujassamlashtiradi.
ITTni beshinchi qatlami xududiy (evropa, global) transport siyosatining zvenosi hisoblanadi va uni qo’llab-quvvatlashga xizmat qiladi. Alohida xududlardan to’plangan ma’lumotlarga asoslangan xolda transport kapital sarmoyalarini kiritilishi YeI (yoki global darajada) darajasida hal qilinadi.