1-ma’ruza Mavzu: Kirish. Konchilik elektr mexanikasi yo‘nalishining umumiy tavsifi Reja

mexanikasi”  talim  yo‘nalishi  bo‘yicha  bakalavrlar  va  “Kon  mashinalari  va 

jihozlari” mutaxassisligi bo‘yicha magistrlar tayyorlanadi. 

          Konchilik  korxonalaridagi  qo‘llaniladigan  ishlab  chiqarish  jarayonlarida  ko‘p 

miqdorda turli xil mashina va mehanizmlar ishlatiladi. 

         Bu  mashina  va  mehanizmlar  hamda  ularning  elektr  uskunalari,  elektr  taminoti, 

konchilik  korxonalarini  elektrlagtirish  va  avtomatlashtirish  bo‘yicha  faoliyat 

ko‘rsatiladigan  mutaxassislarni  “Konchilik  elektr  mexanikasi”  kafedrasi  tayyorlaydi. 

Bu  kafedraning  bituruvchilari  konchilik  sanoatidan  boshqa  ko‘pgina  sanoat 

korhonalarida ham ishlay olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. 

          “Konchilik  elektr  mexanikasi”  kafedrasi  bituruvchilari  konchilik  sanoatiga 

taaluqli bo‘lgan har turli korhona, tashkilot va muassasalarda o‘z amaliy faoliyatlarini 

amalga oshiradilar.  

           Ochiq  va  er  osti  konchilik  korxonalarida  kon  mashinalarini,  jumladan 

ekskavatorlarni, burg‘ulash mashinalarini, qazib olish va laxim o‘tish komplekslarini, 

yuklash mashinalarini, transport mashinalarini jumladan avtomobillarni, konveyerlarni, 

otval  hosil  qiluvchilarni,  transport  –  atval    ko‘priklarini,  temir  yo‘l  transporti 

vositalarini, turg‘un mashinalarni jumladan ko‘tarish mashinalarini, bosh va mahalliy 

suv  haydash  nasoslarini,  kompressorlarni  va  bo‘shqa  yordamchi  mashinalarni 

lebedkalar,  vagonag‘dargichlar  va  x.k.  ni  ishlatish  ekspulatatsiya  bo‘yicha  faoliyat 

yuritadilar. Ishlatish kundaik xizmat ko‘rsatishlar, rejalashtirilgan profilaktika ishlari, 

joriy  tamirlash,  almashtirish, kapital  tamirlashga  yuborish,  tamirlanganlarni o‘rnatish 

va shu kabi ishlar ishlatish (ekspulatatsiya) jarayoni hisoblanadi. 

          SHuningdek  ochiq  va  er  osti  konlarida  kon  mashina  va  mexanizmlari  elektr 

yuritmalarini,  yuqori  va  past  kuchlanishli  elektr  uskuna,  qurilmalarni,  elektr  yoritish 

asboblarini, nimstansiya va taqsimlovchi punktlarni, ularning tashkil etuvchilarini, havo 

liryalari  va  kabel  tarmoqlarini,  ximoyaviy  zaminlash  tizimlari  va  x.k.  ishlatish 

(ekspulatatsiya)  bo‘yicha  faoliyat  yuritadilar.  Ular  ishlatish  bo‘yicha  chilangar,  kon 

masteri, uchastka mexanigi va elektrchisi, uchastka boshlig‘i, konning bosh mexanigi 

va bosh energetigi lavozimlarida ishlaydilar.  

         Loyihalash institutlarida konchilik korxonalari uchun yuqori kultirilgan mexanik 

va elektrtexnik vositalarni hisoblash, tanlash, qo‘llash, chizmalarni, sxemalarini chizish 

bo‘yicha  loyixalash  ishlarini  bajaridilar.  Loyixalovchi,  katta  loyixalovchi,  guruh 

boshlig‘i, bo‘lim boshlig‘i, loyixaning bosh injeneri lavozimlarida ishlaydilar.  

---

          Montajlovchi  (o‘rnatish,  yig‘ish  ishlari)  tashkilotlarda  montajchi  chilangar, 

brigada boshlig‘i, uchastka boshlig‘i, bosh muxandis, tashkilot boshlig‘i lavozimlarida 

ishlaydilar.  YAngi  qurilayotgan  konchilik  korhonalarida  yoki  yangi  ochilgan  daxim 

o‘tish,  qazib  olish  uchastkalarida  hamda  boshqa  uchastkalarda  kon  mashinalarini  va 

komplekslarini,  transport  mashinalarini,  turg‘un  mashinalarni  va  boshva  yordamchi 

mexanizmlarni o‘rnatish va yig‘ish bo‘yicha faoliyat yuritadilar.  

          SHu  bilan  birga  elektromexanik  vositlarni  jumladan  kon  mashinalari  va 

mexanizmlarining  elektr  yuritmalarini,  elektr  uskunalarini  avtomatlashtirishning 

tizimlarini,  elekt  tarmoqlarni,  elektr  yoritish  vositalari  va  tarmoqlarini,  er  osti 

nimstansiyalarini, 

taqsimlovchi 

punktlarini, 

ochiq 

konlardagi 

uchastka 

nimstansiyalarini,  karer  taqsimlovchi  punktlarini  va  boshqa  elektr  qurilmalarni 

o‘rnatish va ularning elektr zanjirlarini yig‘ish bo‘yicha faoliyat yuritadilar.  

          Naladka  (sozlash  ishlari)  tashkilotlarida  naladkachi,  master,  brigada  boshlig‘i, 

uchastka boshlig‘i, bosh muhandis, tashkilot boshlig‘i lavozimlarida ishlaydilar. Iontaj 

tashkilotlari yuqorida ko‘rsatilgan barcha mexanizatsiya va elektromexanik vositalarni 

konchilik korxonalarida o‘rnatib, yig‘ib bo‘lganlaridan keyin, ishlatishga topshirishdan 

oldin  naladkachilar,  ularning  ko‘rsatkichlarini,  ishchi  tavsiflarini  loyixada  qabul 

qilingan miqdorlarga muvofiqlashtirish olib boradilar.  

         Sozlash  jarayonida  aniqlangan  kamchiliklar  ham  tuzatiladi.  Sozlash  ishlari 

tamomlangandan keyin barcha vostilarni mahsus tuzilgan hayat ishlashga qabul qilib 

oladilar. Qabul qilish jarayonini maxsus hujjatlar (aktlar) bilan rasmiylashtiriladi.  

         SHular bilan birga “Konchilik elektr mexanikasi” kafedrasi bituruvchilari tegishli 

ilmiy tadqiqot institutlarida ilmiy izlanishlar bo‘yicha faoliyat olib boradilar. 

         Ushbu  amaliy  faoliyatlarni  muvaffaqiyatli  amalga  oshira  olishlari  uchun 

“Konchilik elektr mexanikasi” kafedrasi bituruvchilari talab darajasidagi bilimlarga ega 

bo‘lishlari  lozim.  Buning  uchun  kafedrada  malakali  o‘qituvchilar  yangi  redagogik 

texnologiya  usullarini  qo‘llab  maruza,  amaliyot,  laboratoriya  mashg‘ulotlarini,  kurs 

loyihalarini o‘tadilar.  

         Bu o‘quv mashg‘ulotlarini o‘tish uchun kafedra qoshida ixtisoslashtirilgan o‘quv 

xonalari,  modellar  xonalari,  labaratoriyalar  bor.  Jumladan    Sandvik    va  Atlas  Copco 

kompaniyalarining    xonalari,  kon  va  transport  mashinalari,  turg‘un  mashinalar 

labaratoriyalari,  elektr  apparatlari  va  avtomatlashtirish  vositalari,  elektr  yuritmalari 

labaratoriyasi, kon korxonalarining elektr taminoti, kon mashinalarining elektr jixozlari 

va elektr taminoti, kon ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish laboratoriyalari 

mavjud.