1-ma’ruza. Reja

1.5- ta’rif. Paydo bo’lishi yoki bo’lmasligi sinashlardan avval ma’lum 
bo’lmagan voqyeaga, tasodifiy hodisa deyiladi. 
Masalan: 1) tanga tashlaganda, u yo gerbli yoki yozuvli tomoni bilan tushadi; 
2) zayomda yutuq chiqishi ham yoki chiqmasligi ham mumkin. Bu hodisalar 
tasodifiydir. Har qanday tasodifiy hodisa jumladan tanganing gerbli tomoni tushishi 
juda ko’p tasodifiy sabablar ta’siri natijasidir (tangani otishga sarflangan kuch 
tangani shakli...v.x). Ehtimollar nazariyasi bir alohida hodisaning ro’y berish yoki 
bermasligining avvaldan aytib berishni o’z oldiga maqsad qilib qo’yiladi. U bunday 
masalani hal etishga qodir emas. Agar bir xil shartlar to’plami S bajarilganda ko’p 
karra kuzatilishi mumkin bo’lgan hodisalar qaraladigan bo’lsa, ya’ni ommaviy bir 
jinsli hodisalar (qaraladigan bo’lsa), u xolda ish boshqacha bo’ladi. Yetarlicha ko’p 
sondagi bir jinsli tasodifiy hodisalar o’zlarining konkret tabiatlaridan qatiy nazar 
tayin qonuniyatlariga, chinonchi ehtimoliy qonuniyatlarga bo’ysinadi. Ehtimollar 
nazariyasi ana shu qonuniyatlarni aniqlash bilan shug’ullanadi. Ehtimollar 
nazariyasining predmeti ommaviy bir jinsli tasodifiy hodisalarning ehtimoliy 
qonuniyatlarini o’rganishdir. 
Tasodifiy hodisalarning turlari. 
1.6-ta’rif. Birgalikda bo’lmagan hodisalar deb birining ro’y berishi 
qolganlarining ro’y berishini yo’qqa chiqaradigan hodisalarga aytiladi. 
1.3- misol. Detallar solingan yashikdan tavakkaliga bitta detal olinadi. Bunda 
standart detal chiqishi nostandart detal chiqishini yo’qqa chiqaradi. «Standart detal 
chiqdi» va «nostandart detal chiqdi» hodisalari birgalikda emas. 
1.4- misol. Tanga tashlandi. Gerbli tomon tushdi va yozuvli tomon tushdi 
hodisalari birgalikda emas. 
Agar sinash natijasida bir nechta hodisalardan bittasi va faqat bittasining ro’y 
berishi muqarrar hodisa bo’lsa, u holda bu hodisalar yagona mumkin bo’lgan 
deyiladi. Ko’rinib turibdiki yagona mumkin bo’lgan hodisalar juft-jufti bilan 
birgalikda emas. 
1.5- misol. 2 ta pul-buyum loteriyasi sotib olingan. Quyidagi hodisalarning 
faqat bittasi albatta ro’y beradi: «Yutuq birinchi biletga chiqdi, ikkinchiga chiqmadi»; 
«Yutuq birinchi biletga chiqmadi, ikkinchiga chiqdi»; «Yutuq ikkalasiga chiqdi»; 
«Yutuq ikkalasiga chiqmadi». Bular yagona mumkin bo’lgan hodisalar. 
1.6- misol. Mergan nishonga qarata o’q uzdi. Quyidagi ikki hodisadan ikki 
hodisadan albatta ro’y beradi. «Nishonga o’q tegadi», «Nishonga o’q tegmaydi».
Bular yagona mumkin bo’lgan hodisalardir.

---

4
1.7- ta’rif. Agar bir nechta hodisalardan xech birini boshqalariga nisbatan 
muqarrarroq deyishga asos bo’lmasa, ular teng imkoniyatli hodisalar deyiladi.