1-ma’ruza: tizim administrator haqida dastlabki tushunchalar. Tcp/ipni sozlash, tarmoq protokollari. Reja

to’plami yoki protokollar steki deyiladi. 
 
Protokol to'plamlari uchta asosiy turga bo'linadi: 
 amaliy protokollar (OSI modeli amaliy, taqdimot va aloqa vaqtini 
boshqarish bosqichlar vazifasini bajaradi); 
 transport protokollari (OSI modelining transport va aloqa vaqtini boshqarish 
bosqichlar vazifalarini bajaradi);
 tarmoq protokollari (OSI modelining uchta pastgi bosqichlar vazifalarini 
bajaradi).
Ma’lumotlarni uzatishda protokolga mos xolda kompyuter-uzatuvchi 
quyidagilarni bajaradi: 
• Ma’lumotlarni paketli bloklarga bo’ladi; 
• Ma’lumotlarni aniqlab olish uchun paketlarga manzil ma’lumotlarni 
yetkazib beradi; 
• Ma’lumotlarni tayyorlaydi va tarmoqga yuboradi. 
 
Protokolga mos xolda kelgan kompyuter qabul qiluvchi yuqoridagi 
xarakatning aksini bajaradi: 
• Tarmoqdan ma’lumotlar paketini qabul qiladi.
• Tarmoq adapteridan kelgan paket kompyuterga yuboriladi. 
• Paketdan hamma ma’lumotlarini olib tashlaydi. 

2-rasm. OSI modeli

3-rasm. TCP/IP stekining strukturasi. 

WWW (World Wide Web) umumjahon o'rgimchak to'ri Gopher - Hujjatlarning 
taqsimlangan qidiruvi va uzatilishining tarmoq protokoli. WAIS-Wide-Area 
Information System-global axborot tizimi 
SNMP (Simple Network Management Protocol). Ma’muriy qaydnoma tarmoq 
holati va unga ulangan boshqa qurilmalarga ma’lumotlarni uzatadi.
FTP (File Transfer Protocol). Kompyuter o’rtasida fayllarni bir-biriga uzatadi.  
TelNet - Telephone Network – telefon tarmog’i.
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol). Oddiy pochtani uzatish qaydnomasi 
(elektron pochtani kompyuterlarga yuboruvchi qaydnoma). 
TFTP-Trivial File Transfer Protocol-Fayllar uzatishning oddiy protokoli.
UDP (User 
Datagram Protocol). Mantiqiy bog’lanishlar o’rnatilmasdan, 
ma’lumotlar uzatilishini qo’llab-quvvatlaydi.