1-маърўза: Кириш

 
 
Termometr sistemasidagi boshlang‟ich bosim katta bo‟lgani uchun atmosfera 
bosimining asbob ko‟rsatishiga bo‟lgan ta„siri juda kam, shuning uchun uni amalda 
hisobga olmasa ham bo‟ladi. 
Atrof-muhit haroratining +20
0
С dan chetga chiqishi o‟lchashda hato paydo 
bo‟lishiga sabab bo‟ladi. Bu hatoni quyidagi taqribiy formuladan hisoblab chiqish 
mumkin: 
 
 
 
 
 


0
t
t
t
м
б
м
м





,
 
 
 
(5.4) 
 
bunda 
м

- manometrik prujinaning hajmi, 
б

- termoballonning hajmi; t
м
– manometr 
atrofidagi 
0
С da berilgan harorat, t
0
– asbob darajalangan vaqtdagi harorat (20
0
С) 
Kapillyar naychaning isishidan kelib chiqqan hato:
 


0
t
t
t
б








,
 
 
(5.5) 
 
bunda 


- kapillyar naychaning hajmi; t
к
– manometr atrofidagi 
0
С da berilgan harorat. 
Termoballon hajmi termometr hajmining 90% ni tashkil etadi. Termoballon, 
kapillyar va naychali prujinalarning nisbiy hajmlari to‟g‟ri tanlangan tarzda 
kapilyarlari 40 metr uzunlikdagi termometrlar harorat kompensatsiyasisiz Etarli 
darajada aniq ishlay oladi. Kapillyar juda ham uzun bo‟lsa, termoballonning kerakli 

---

29 
hajmi xaddan tashqari kattalashadi, natijada asbobning Issiqlik inertsiyasi oshib 
ketadi. Bunday xollarda kompensatsion qo‟rilmalardan foydalaniladi. 
Gazli manometrik termometr termoballonning uzunligi 400 mm dan ortmasligi 
lozim, termoballon diametri ushbu: 5,8,10,12,16,20,25 va 30 mm (GOST 86 24 .80) 
qatordan tanlanadi. Kapillyar uzunligi 0,6 m dan 60 m gacha bo‟lishi mumkin. 
 
Maxsus tayyorlangan gazli manometrik termometrlar 0
0
С dan past haroratlarni 
o‟lchash uchun ham ishlatiladi. Masalan, vodorod gazli termometr – 250
0
С gacha, 
geliylisi esa - 267
0
С gacha haroratlarda ishlatiladi. 
Gazli manometrik termometrlarning o‟ziga xos kamchiliklaridan biri, ularning 
issiqlik inertsiyasining kattaligidir. Buning sababi termoballon devorlari bilan uni 
to‟ldirgan gaz o‟rtasidagi Issiqlik almashish koeffitsientining kichikligi va gazning 
Issiqlik o‟tkazish qobiliyatining kamligidir.