1-mashg’ulot. Ekologiyada qo’llaniladigan usullarni o’rganish. Reja

indikator usulidan foydalaniladi. Bu usul yordamida hayvon tanasiningog’irligi, 
ayrim organlariningtabiiy zonalar va muhit omillariga bog’liq holda o’zgarishi, 
shakllarining kattalanishi yoki kichrayishi o’rganiladi. 
Organizmlarning son ko’rsatkichlarini o’rganish. Ekologik tadqiqotlarda 
organizmlarning soni va ularni o’zgarib turishini aniq bilish katta ahamiyatga ega. 
Organizmlar miqdori vizual va instrumental yo’l bilan aniqlanadi. Organizmlar 

---

vizual hisobga olinganda, ularning ma’lum joyda, to’g’ri yo’nalishda yoki ma’lum 
hajmdagi suvdagi mikdori aniqlanadi. Masalan, geobotanikada ma’lum joydagi 
o’simliklarni hisobga olish, gidrobiologiyada - dengiz, okeanlardan 
«dnocherpatellar» yordamida suv tagidagi loyqa tortib olinib, uning ichidagi 
organizmlar tarkibi va soni aniqlanadi. Suv qatlamidan plankton holda yashovchi 
organizmlarning turlar tarkibi, biomassasi aniqlanadi. 
Matematik modellar va modellashtirish. Turli ekosistemalarning tabiiy 
holati, o’zgarishi va ularga xos boshqa ekologik tomonlar matematik modellar usuli 
yordamida aniqlanadi. 
Tabiatdagi ko’p qirrali voqeliklarni ekologik nuqtai nazardan tekshirishda katta 
va kichik ekosistemalarga xos qonuniyatlarni aniqlash jarayonida ularningdoimo 
o’zgarib turishi, muhit omillarining ta’siriga ko’rsatadigan reaktsiyasi, turli 
tsenozlarning har xilligi va farqi aniqlanadi. 
Ishni bajarish tartibi: 
1. Ekologiyada qo’llaniladigan usullar haqida ma’lumotlar to’plash (ma’ruza
matni asosida) va jadvallarni to’ldirish. 
2. Ekologiyada qo’llaniladigan usullarni o’ziga xos xususiyatlari aniqlash va 
jadvalga yozish
3. 1600-2000-yillar oralig’ida aholi soning o’sishini matematik modellashtirish 
Topshiriqlar 
1-topshiriq 
№ 
O’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan materiallar