1-mavzu: Bolalarning jismoniy va aqliy shakllanishiga ijtimoiy muhitning ta’siri

1-mavzu: Bolalarning jismoniy va aqliy shakllanishiga ijtimoiy muhitning ta’siri

Akseleratsiya-tezlashuv degan ma’noni anglatadi. Organizmdagi marfologik va funksional rivojlanishiga tegishli.

O’sish va rivojlanish jarayonlari uzluksiz sodir bo’lishi aniqlangan va organizmning o’zgarishlarida,ya’ni uning aniqlashida, yangi hujayralarning paydo bo’lishida, funksiyalarning va faoliyat turlarining murakkablashishida hamda takomillashishida namoyon bo’ladi.
Rivojlanishning individualligini bolaning aqliy rivojlanishi misolida ko’rish mumkin. Organizmning ikki xususiyati irsiyat va o’zgaruvchanlikni o’rganadigan fan Genetika fani deyiladi.
O’sish –tana massasi va hajmining undagi hujayra va to’qimalarning ko’payishi hisobiga oshib borishidir. O’sish bola sog’ligi va jismoniy holatlarining eng muhim ko’rsatkichi hisoblanadi.
Rivojlanish-organizmning tuzilishining murakkablashishi yoki to’qima va organlarning marfalogik differesiallashuvi demakdir. Rivojlanish tufayli butun bir organizmdagi funksiyalar va xulq-atvor mukammallashuvidir.
Bola rivojlanishi davrlari:

1. 
   Ona qornida rivojlanish davri.
   
2. 
   Yangi tug’ilganlik davri.
   
3. 
   Chaqaloqlik davri.
   
4. 
   Yasli yosh davri.
   
5. 
   Maktabgacha yosh davri.
   
6. 
   Kichik maktab davrlari.
   
7. 
   O’rta maktab yosh davri.
   
8. 
   Yuqori maktab yoki o’spirinlik davri.
   

O’sish va rivojlanish bir-biriga chambarchas bog’liq bo’lib ular tufayli organizmdagi barcha son ko’rsatkichlar ma’lum vaqt o’tishi bilan sifat ko’rsatkichlarga aylanadi. Bola organizmining o’sishi fiziologik jarayon bo’lib, bu vaqt oziq moddalarni iste’mol qilish ularni sarflashdan ustun bo’ladi.
O’sish bola organizmining b bo’yiga va vazniga bog’liq xarakterlanadi. O’sish belgilari qilib massa, bo’y barcha organizmlarning uzunligi olinadi.

2-mavzu: Bolalarda vitamiz yetishmovchiligining oqibatlari

A vitaminoz- keng tarqalgan atama bugungi kunda ko’p odamalr beri-beri kasalligi haqida deyarli hamma eshitgan. Tibbiyot vitamin yetishmovchiligi holatini 2ta patalogik holatga ajratadi.
Avitaminoz- tanada biron bir vitamin yo’q bo’lganda (bir vaqtning o’zida bir nechta vitaminlar mavjud bo’lmagan avitaminoz turi poliavitaminoz deyiladi.
Gipovitaminoz- organizmda biron bir yetishmasligi. Odamlar orasida bu ikki holat odatda farq qilmaydi va vitaminlarning yetishmasligi deyiladi. Bugungi kunda avitaminoz turidagi vitamin yetishmasligi kam uchraydi.
Vitaminlar bu- odamlar uchun muhim bo’lgan organic past molekulyar moddalardir «Shapko’rlik» rivojlanadi- yetarli yorug’lik bo’lmasa, ko’rish qobiliyati buziladi. Yorqin kun yorug’ligi yomon qabul qilinadi. Konyuktiva ta’sirlanadi va shox parda teshilishi mumkin. Teri quriydi va infeksiyaga qarshi himoya kamayadi.
Vitamin B₁(tiamin)yetishmasligi- beri-beri kasalligi deb ataladigan alomatlar majmuasi shaklida namoyon bo’ladi. Eng tipik asab kasallliklari quyidagilardir: bosh og’rig’i, charchoq, aqliy va umumiy zaiflik, yurish paytida noaniqlik, karaxtlik va bo’g’imlar tortishishi hissi.
Vitamin B₂(riboflavin) yetishmasligi-lablaring shikastlanishida namoyon bo’ladi. Og’iz shilliq qavati zararlanadi. Quruq teri ham kuzatiladi, vazn yo’qotib vaanemiya bo’lishi mumkin.
Vitamin B₆ yetishmasligi-teri va nevrologik tizimga ta’sir qiladi.
Vitamin B₁₂ yetishmasligi anemiyaning keng tarqalgan sabablaridan biri bo’lib bo’lib, uning fanida umumiy zaiflik, teri rangorligi, nafas siqilishi kuzatiladi.
Vitamin C(askorbin kislota) yetishmasligi-tarixda qoraquloq (milk kasalligi) deb atalgan. Alomatlari: tish go’shtining qizarishi, shishishi va qonashi.
Vitamin D yetishmasligi- raxit va asteoporozni keltirib chiqarishi mumkin, chunkibu suyak to’qimalarida o’zgarishlarga olib keladi.
Vitamin E yetishmasligi- gemolizni keltirib chiqaradi.
Vitamin K yetishmasligi- qon ketishining buzilishiga va qon ketishining kuchayishiga olib keladi.

3-mavzu: Zararli odatlar va ularning oldini olish

Har bir inson o’ziga imtiyoz va odatlarga ega. Ular zararli va foydali, yomon va yaxshi bo’lishi mumkin.
Albatta, hamma odamlar odatlanishadi. Yaxshi yoki yomon ushlagichni hal qilishadi. Hech kim odamni hukm qilish huquqiga ega emas.
Ehtimol, yomon deb hisoblanadigan eng xavfli odatlardan biri giyohvandlikdir. Miyada harakat qilayotgan ba’zi moddalardan foydalanish va asab tizimi tananing umumiy holatiga tuzatib bo’lmaydigan ta’sirga ega.
Shuni ta’kidlash kerakki, bunday odam juda xavflidir. Ulardan halos bo’lish qiyin. Yana bir yomon odat- bu spirtli ichimliklarni iste’mol qilish shuni ta’kidlash kerakki, bunday notinchdan aziyat chekadigan kishi deyarli har doim buni rad qiladi.
Alkogolizm boshqacha bo’lishi mumkin. Bunday odat har doim bir yoki boshqa bosqichga ega. Ba’zi odamlar ko’p miqdorda ichishni afzal ko’rishdi. Ammo bu yomon odatdan xolos bo’ling.
Tamaki chekish. Yana bir yomon giyohvandlik chekishdir. Sigaret giyohvandlik yoki alkogolizm emas, balki zararsiz odatsiz odat.
Sog’liqni saqlash vazirligi tamaki shaklida zararli odatlarga qarshi sigaret bilan bir paketda rasmlar tasvirlangan. Ular bunday bashorotning mumkin bo’lgan oqibatlarini ko’rsatadi.
Zararli deb ataladigan yana bir yomon odat mavjud. Bu odam tomonidan iste’mol qilinadigan noto’g’ri oziq ovqat. Ko’p odamlar yugurishda atoq olishadi. Shuningdek, ba’zilari tez ovqatlanish mahsulotlarini iste’mol qiladilar, shisha shirin ichimliklar ichishadi.
Siz undan osongina qutilishingiz mumkin, ammo agar hayotingizda biron bir narsani o’zgartirish istagi bo’lsa.

4-mavzu:Ona salomatligi- kelajak poydevori

Sog’lom ona va bola haqidagi Prezidentimiz bunday deganlar: «Qizlarimiz timsolida bir avvalambor bo’lg’usi onalarni xalqimiz, millatimizning umidi va tayanchi hisoblangan kelajak avlodni dunyoga keltirib voyaga yetkazadigannaslimiz davomchilarini ko’ramiz. Qiz bola sog’lom va baxtli bo’lsa, u quradigan oila ham, uning mevasi bo’lmish bola ham sog’lom va baxtli bo’ladi.
Oila sog’lom va baxtli bo’lsa, butun jamiyat baxtli va farovon bo’ladi. Buni hech esimizdan chiqarmasligimiz kerak.
2005-yil yurtimizda 6yoshdan 15 yoshgacha bo’lgan bolalar va o’smirlarning 30 foizi, qishloq joylarda 29 foizi shug’ullangan bo’lsa, 2015- yilda bu raqamlar sezilarli darajada 57,2 va 56 foizni tashkil etgani qayd etilgan.
Barchamizga ayonki, sport bilan muntazam shug’ullanish bolalarimiz, yoshlarimizning sog’lom qarashlarini shakillantiradi va irodasini tarbiyalaydi, ularning mard va jasur insonlar bo’lib kamol topishi, turli-tuman sinov va qiyinchiliklarni mardona yengib o’tishga qodir bo’lishi uchun mustahkam zamin yaratadi. Eng muhimi sport bilan do’st bo’lgan bolalar bir uchun mutlaqo begona va zararli oqimlarga qo’shilib ketmaydi.
Hech kimga sir emas, sport salomatlikni mustahkamlash bilan birga har qaysi mamlakat, har qaysi davlatni olamga mashhur qiladigan beqiyos vositadir.
5-mavzu: Jinsiy tarbiya